Czosnek niedźwiedzi - jak go uprawiać i wykorzystywać

Dzięki panującej obecnie modzie na ekologię i zdrowy styl życia, uważniej przyglądamy się naszej diecie i chętniej wprowadzamy do niej nowe rośliny przyprawowe i zioła. Jedną z nich jest między innymi coraz bardziej popularny czosnek niedźwiedzi. Ta niezwykła roślina była dawniej bardzo ceniona i wykorzystywana zarówno w kuchni jak i w medycynie ludowej. Obecnie wraca do łask, a wręcz - staje się modna.

Czosnek niedźwiedzi poza walorami smakowymi, oferuje sporo witamin (głównie wit. C oraz A, E), minerałów (m.in. siarkę, selen, mangan, żelazo) i wiele innych wartościowych substancji (zawiera m.in. flawonoidy, aminokwasy, fitoncydy np. allicynę, olejki eteryczne np. ursalinę),

Czosnek niedźwiedzi wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne, a zawarte w nim składniki pomagają obniżyć poziom złego cholesterolu i regulują ciśnienie krwi.

Czosnek niedźwiedzi działa też przeciwgorączkowo, dlatego polecany jest przy przeziębieniach. Spożywanie wiosną młodych liści czosnku, wzmacnia także organizm po zimie oraz wspomaga pracę układu pokarmowego. W medycynie ludowej, czosnek niedźwiedzi miał też zastosowanie w leczeniu wrzodów, ropni i odleżyn, gdyż jego antybakteryjne działanie ułatwiało gojenie się ran.

UWAGA: liście czosnku niedźwiedziego nieco przypominają liście konwalii. Różnią się od nich m.in. charakterystycznym, czosnkowym zapachem. Zwróćmy na to uwagę, bo konwalie są trujące. Zdarzają się też przypadki pomylenia czosnku z zimowitem jesiennym, który wiosną wypuszcza liście, a nie kwitnie (zakwitnie jesienią). To śmiertelnie trująca roślina, więc uważajmy.

Do niedawna czosnek niedźwiedzi można było spotkać jedynie na stanowiskach naturalnych, w wilgotnych i cienistych lasach mieszanych (głównie bukowych). Obecnie jednak można bez problemu kupić jego cebulki i nasiona, co umożliwia uprawę rośliny także we własnym ogrodzie.

Jest to o tyle istotne, że czosnek niedźwiedzi został w Polsce objęty częściową ochroną gatunkową i bez specjalnego zezwolenia nie można go pozyskiwać z terenów leśnych - nie wolno zbierać, ani "przesadzać" czosnku do ogrodu. W dodatku czosnek, nawet z pozwoleniem, można zbierać tylko na terenie trzech województw: śląskiego, małopolskiego i podkarpackiego. Dodatkowym warunkiem jest pozostawienie 75% roślin. O pozwolenie należy się zwrócić do odpowiedniej ze względu na miejsce Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.

Uprawa czosnku niedźwiedziego nie jest trudna, gdyż roślina dobrze znosi niskie temperatury i nie oczekuje szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych (poza odchwaszczaniem i podlewaniem w czasie suszy), ale należy pamiętać, że ma też dość szczególne wymagania.

Czosnek niedźwiedzi będzie dobrze rósł jedynie na stanowiskach półcienistych lub cienistych oraz na glebach żyznych, próchniczych i wilgotnych, o obojętnym lub lekko zasadowym odczynie pH. Znakomicie będzie się czuł pod drzewami i w cienistych zakątkach ogrodu, gdzie już po kilku latach stworzy piękny, zielony dywan.

Czosnek niedźwiedzi to krótkowieczna bylina, ale nie musimy się martwić jej częstym odmładzaniem, gdyż raz posadzona, sama będzie się rozrastać (z cebulek i nasion). Jeśli zdecydujemy się na uprawę rośliny z cebulek, powinniśmy posadzić je do gruntu wczesną jesienią sierpień/wrzesień-październik, okrywając ok. 2-5 cm warstwą ziemi.

W centrach ogrodniczych możemy kupić gotowe nasiona czosnku niedźwiedziego, przeznaczone do wysiewu późną jesienią (październik-listopad). Po wysiewie nasiona przechodzą zimowy okres spoczynku i rozwijają liście wiosną następnego roku (marzec-kwiecień).

Trudniej nam będzie uzyskać rośliny z nasion zebranych np. z zaprzyjaźnionym ogrodzie, gdyż przed siewem wymagają one odpowiedniego przygotowania (po zbiorze należy przetrzymywać je zmieszane z wilgotnym piaskiem przez ok. 1 miesiąc w ciemnym miejscu w temp. ok. 20-25°C, a następnie przez kolejny miesiąc poddawać działaniu niskiej temp. ok. 0-4°C np. w lodówce).

W maju roślina zakwita i wydaje nasiona (po zapyleniu przez muchy i trzmiele lub samozapyleniu), a następnie zasusza część nadziemną i ponownie przechodzi w stan spoczynku. Z początkiem lipca po czosnku niedźwiedzim w ogrodzie nie ma już śladu, dlatego jeśli chcemy wykorzystywać jego cebulki do celów kulinarnych lub do rozmnażania, wczesną wiosną powinniśmy zaznaczyć miejsce, w którym rośnie.

Czosnek niedźwiedzi jest najsmaczniejszy wczesną wiosną, gdyż wtedy jego liście są delikatne i mają najwięcej aromatu. Z czasem liście twardnieją i stają się łagodniejsze w smaku. Młode liście to doskonały dodatek do sałatek, twarogów, past i makaronów.

Starsze liście oraz cebulki i liście suszone, to z kolei idealny dodatek do sosów, zup, dań mięsnych oraz rybnych. Susząc liście należy jednak pamiętać, aby robić to szybko (np. w suszarce do grzybów), bo jeśli zdążą wcześniej zżółknąć, stracą swoje właściwości i aromat.

Polecamy też: Czosnek słoniowy i piszemy, czym wyróżnia się ta odmiana