Litopsy – bardzo nietypowe rośliny, czyli żywe kamienie

Niewiele roślin spotykanych w naszych mieszkaniach, może pochwalić się tak niezwykłym i oryginalnym wyglądem jak litopsy (Lithops). Małe, szarozielone, pękate kulki, przypominające raczej ułożone w doniczce kamyki niż żywe rośliny, otrzymały nawet dość osobliwą, ale adekwatną do swojego wyglądu nazwę zwyczajową „żywe kamienie”.

Choć na pierwszy rzut oka litopsy w niczym nie przypominają roślin, w odpowiednich warunkach doskonale się rozwijają, rozrastają, a nawet wspaniale kwitną, dlatego z pewnością warto się nimi zainteresować. Żywe kamienie to sukulenty, które w naturze zasiedlają niegościnne, suche i piaszczyste pustynie Afryki.

W swoim naturalnym środowisku muszą zmierzyć się nie tylko z ekstremalnie trudnymi warunkami życia, ale też obronić przed potencjalnymi wrogami, gdyż jako jedne z niewielu roślin pustynnych, są dla zwierząt niezwykle łakomym kąskiem. Ich charakterystyczny wygląd jest więc kamuflażem i stanowi jedną z ważnych cech przystosowawczych, pomagających roślinom przetrwać w trudnym środowisku.

Kiedy litopsy nie kwitną, ich pękate, zgrubiałe i zrośnięte w dolnej części liście, do złudzenia przypominają kamienie lub kawałki żwiru. Swoją prawdziwą naturę, rośliny ujawniają dopiero wtedy, gdy zakwitają (zwykle wrzesień-listopad), ale mogą zacząć kwitnąć też w miesiącach letnich, w naturze rozpoczynają natomiast kwitnienie już w czerwcu).

Pojedyncze, w zależności od gatunku i odmiany białe, żółte lub kremowe kwiaty, rozwijają się na cienkiej, krótkiej łodyżce, wyrastającej ze szczeliny, znajdującej się na szczycie podwójnego liścia i stanowią niezwykłą ozdobę całej rośliny. Jeśli jednak chcemy podziwiać urodę kwitnących litopsów we własnym domu, musimy zapewnić roślinom odpowiednie warunki do wzrostu i rozwoju, bo chociaż na to nie wyglądają, „żywe kamienie” mają swoje konkretne wymagania uprawowe.

Podobnie jak większość sukulentów, potrzebują przede wszystkim bardzo dużo światła, dlatego najlepiej będą się czuły na parapecie południowego okna. Latem nie przeszkadza im mocne słońce i wysoka temperatura, gdyż podobne warunki nie są im obce. Ostrożność należy natomiast zachować przy podlewaniu, gdyż żywe kamienie znacznie lepiej znoszą suszę niż nadmiar wody.

W okresie letnim rośliny wymagają więcej wody niż zimą, ale ich nawadnianie musi być prowadzone w odpowiedni sposób. Podlewanie litopsów powinno być dość obfite, jednak niezbyt częste, gdyż przed kolejnym podlaniem, ziemia w doniczce musi zdążyć całkowicie wyschnąć (nie może być stale wilgotna), w przeciwnym razie szybko zaczną chorować i zamierać. Zimą litopsy wody nie potrzebują prawie wcale, gdyż wtedy ich funkcje życiowe spowalniają i w zupełności wystarcza im wilgoć, zgromadzona w mięsistych liściach.

Aby jednak litopsy mogły zakwitnąć, bezwzględnie potrzebują okresu spoczynku, który powinien rozpocząć się w grudniu, a zakończyć wczesną wiosną (marzec-kwiecień). W tym czasie rośliny należy umieścić w chłodnym (temp. ok. 10°C) i widnym pomieszczeniu, a ich podlewanie ograniczyć niemal do zera. Pod koniec okresu spoczynku, rośliny można zacząć podlewać nieco częściej, zwiększając jednocześnie temperaturę w pomieszczeniu.

W razie potrzeby, na początku sezonu wegetacyjnego, żywe kamienie można też przesadzić. Prawidłowo pielęgnowane rośliny, szybko się rozrastają i w niedługim czasie wypełniają niemal całą doniczkę, dlatego wiosną warto przenieść je do nowego, niezbyt głębokiego pojemnika, wypełnionego bardzo lekkim, przepuszczalnym, żwirowym podłożem, najlepiej przeznaczonym do uprawy kaktusów i sukulentów.

Pochodzące z pustyni litopsy, nie wymagają natomiast nawożenia. W swoim naturalnym środowisku mają do dyspozycji bardzo ubogie i prawie pozbawione składników odżywczych podłoże, dlatego także w uprawie nie oczekują specjalnego traktowania i dokarmiania. Nawożenie można zastosować jedynie w celu poprawienia kondycji bardzo osłabionych roślin, stosując w okresie wegetacyjnym, odpowiednio rozcieńczony nawóz specjalistyczny, przeznaczony do nawożenia kaktusów i sukulentów.