Czosnek to rodzaj, do którego zalicza się ponad 700 gatunków roślin. Niektóre z nich to rośliny dzikie, spotykane głównie w lasach i na łąkach, inne to cenione i chętnie uprawiane rośliny użytkowe (czosnek pospolity, czosnek szczypiorek), a jeszcze inne to wspaniałe rośliny ozdobne (czosnek olbrzymi, czosnek Krzysztofa).
Zobacz zdjęcia różnych gatunków czosnku
Zdecydowana większość z nich pochodzi z klimatu umiarkowanego, dlatego czosnek w naszym kraju czuje się bardzo dobrze. Mimo to poszczególne gatunki różnią się nieco wymaganiami, dlatego przed rozpoczęciem uprawy warto poznać ich oczekiwania.
Jakie wymagania mają różne gatunki czosnku
Czosnki ozdobne preferują ciepłe i słoneczne stanowiska oraz przepuszczalne, lekkie, dość suche gleby. Na ogół źle znoszą mokre podłoża, dlatego najlepiej sadzić je na terenach lekko wzniesionych, skąd woda będzie mogła łatwo spływać.
Wyjątkiem jest czosnek niedźwiedzi, oczekujący zacienionego stanowiska i próchniczej, stale lekko wilgotnej gleby oraz czosnek południowy, preferujący przepuszczalne podłoża i półcieniste stanowiska.
Trochę inne oczekiwania niż czosnki ozdobne mają natomiast czosnki pospolite, uprawiane głównie ze względu na jadalne cebule. Rośliny będą dobrze rosły i obficie plonowały jedynie na stanowiskach słonecznych oraz na żyznych, próchniczych, stale lekko wilgotnych glebach.
Poznaj też: Niezwykły czosnek słoniowy - co to jest, jak go uprawiać i wykorzystać
Kiedy sadzić czosnek
Wszystkie uprawiane w ogrodach czosnki to byliny cebulowe (rzadziej kłączowe), które mogą pozostać w gruncie nawet przez kilka lat (nie dłużej jednak niż 4-5 lat), mimo to niektóre z nich traktowane są jak rośliny jednoroczne, uprawiane w ogrodzie tylko przez jeden sezon (czosnek pospolity).
Czosnki najczęściej uprawia się z cebulek podziemnych (rzadziej przybyszowych, tworzących się na szczycie pędu kwiatostanowego), które wysadza się do ziemi jesienią (koniec września-październik), gdyż do prawidłowego rozwoju potrzebują okresu przechłodzenia. Z terminem sadzenia nie należy jednak zwlekać, gdyż rośliny muszą mieć czas na ukorzenienie się przed nadejściem mrozów (ok. 6 tygodni). Niebezpieczny jest również zbyt wczesny termin sadzenia, który naraża rozwijające się rośliny na uszkodzenia mrozowe.
Niekiedy czosnki (czosnek pospolity) można również sadzić bardzo wczesną wiosną (w marcu). Taki termin pozwoli im uniknąć silnych mrozów, a jednocześnie umożliwi przejście okresu schłodzenia podczas wiosennych przymrozków.
Niektóre czosnki można też pozyskiwać z nasion (czosnek niedźwiedzi).
Uprawa czosnku jadalnego
Czy to ze względu na wysokie walory odżywcze czy z powodu dekoracyjnych kwiatów, dla czosnków powinno znaleźć się miejsce w każdym ogrodzie. Czosnki uprawiane dla jadalnych cebul, mają szerokie zastosowanie w kuchni. Ich wyrazisty, ostry smak nadaje charakteru kiełbasom, pieczonym mięsom, kotletom, zimnym i ciepłym sosom, sałatkom, pastom, zupom oraz masłu.
Ze względu na swoje wysokie walory odżywcze i lecznicze, czosnek pospolity wykorzystywany jest też w ziołolecznictwie, gdyż działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczno, obniża poziom złego cholesterolu, reguluje ciśnienie krwi oraz wykazuje właściwości wzmacniające i uodparniające.
Dowiedz się więcej: Jakie właściwości zdrowotne ma czosnek i jak go jeść, żeby wzmacniał organizm
Uprawa czosnku ozdobnego
Ozdobne gatunki i odmiany czosnku, to z kolei wspaniała ozdoba rabat. Niektóre z nich w czasie kwitnienia osiągają znaczną wysokość i górują na rabacie, prezentując wspaniałe, duże, okrągłe kwiatostany, złożone z licznych, drobnych kwiatów w kolorze fioletowym, białym lub niebieskim (m.in.: czosnek olbrzymi, czosnek aflatuneński), inne zachwycają oryginalnością kwiatów (czosnek główkowaty, czosnek sztyletowaty, czosnek szuberta), a jeszcze inne zyskują uznanie ze względu na swój kompaktowy rozmiar (czosnek Krzysztofa, czosnek karatawski) lub ciekawą barwę kwiatów (czosnek południowy, czosnek błękitny).
Niektóre mogą być też traktowane jako rośliny okrywowe, a nawet jadalne (czosnek niedźwiedzi – liście dodaje się do sałatek lub masła smakowego).
Sadząc w ogrodzie czosnki ozdobne, należy jednak pamiętać, że po kwitnieniu ich liście zasychają i na kilka tygodni rośliny całkiem znikają z rabat, dlatego puste miejsca powinny w tym czasie zasłonić rośliny sezonowe, niskie krzewy lub byliny.
