Szafran, czarnuszka i nasturcja: egzotyczne przyprawy z ogródka

Wiele przypraw ma bardzo długą i ciekawą historię. Są wśród nich rośliny, które bez trudu możemy uprawiać w ogrodach, a poza walorami smakowymi, mają też dekoracyjne.

Szafran – jest jedną z najdroższych na świecie przypraw, niekiedy był dosłownie na wagę złota – płacono za niego tyle złota, ile ważył. Szafran znany jest od tysiącleci – zbierany był w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie. Przypisywano mu magiczne znaczenie, jest też uważany za afrodyzjak. Szafran nadaje potrawom żółtą barwę i oryginalny, delikatny smak.

Ta egzotyczna przyprawa to po prostu... krokus siewny (Crocus sativus), zwany też krokusem jesiennym. Krokus siewny, na ciemnozielonych zielonych liściach ma dwa białe paski, wytwarza kwiaty w różnych odcieniach fioletu, a także białe i żółte. Wewnątrz kwiatów widoczne są trzy pręciki oraz słupek, zakończony ciemnopomarańczowym znamieniem – to właśnie cenna przyprawa. Szafran jest uprawiany na dużą skalę w południowej Europie, lecz również w Polsce są możliwe drobniejsze zbiory. Krokus siewny sadzi się w sierpniu, a kwitnie we wrześniu-październiku. Jako przyprawę zbiera się znamiona, wraz z częścią słupka.

Szafran dobrze wzrasta w miejscach nasłonecznionych, odpowiada mu gleba próchnicza. Młode sadzonki wymagają delikatnego podlewania.

UWAGA: jeśli w ogrodzie mamy zimowity, uważajmy, żeby pomylić tych roślin. Zimowity są trujące! Zimowity mają kwiaty podobne do krokusów, ale w przeciwieństwie do nich nie są one otoczone liśćmi, nie wytwarzają też "szafranowych" znamion.

Inną rośliną, nadającą oryginalny smak potrawom czarnuszka. Czarnuszka bywa nazywana „czarnym kminkiem” i podobnie jak szafran, jest stosowana od bardzo dawna (wzmianki o niej pojawiają się m.in. w Biblii). W Polsce do niedawna była ona mało popularna, ale coraz częściej można ją spotkać jako dodatek do pieczywa, czy serów.

Odmiany czarnuszki – siewna i damasceńska (Nigella sativa i Nigella damascena) wytwarza łodygi o wysokości 20-40 cm, o delikatnych, pierzastych liściach. Wytwarzają białe lub niebieskie kwiaty (pięciopłatkowe, występują też odmiany pełnokwiatowe).

Po ich przekwitnięciu na łodydze powstają efektowne mieszki, kryjące czarne nasiona. Jako przyprawę – i środek leczniczy – stosuje się nasiona. Można dodawać je do pieczywa, przetworów z warzyw, a także serów. Z nasion czarnuszki siewnej wytwarzany jest także olejek eteryczny. Sama roślina wygląda w ogródku bardzo dekoracyjnie – zarówno kiedy kwitnie, jak i wtedy, gdy ma owoce.

Czarnuszkę wysiewa się z nasion w drugiej połowie kwietnia. Odpowiadają jej miejsca nasłonecznione oraz lekko wilgotna gleba. Roślina ta jest bardzo prosta w uprawie, nie wymaga podlewania i jest odporna na ataki szkodników. Mieszki czarnuszki można ścinać od lipca do końca września. Zebrane nasiona należy dobrze oczyścić i wysuszyć.

Coraz popularniejszą przyprawą, czy dodatkiem do potraw, stają się kapary, czyli zaprawione odpowiednio pąki kapara ciernistego. O ile kapar jest rośliną raczej ciepłolubną, o tyle „kapary” można też uzyskać ze swojskiej i pospolitej nasturcji (Tropaeolum majus).

Z tą różnicą, że zaprawia się nie pąki, tylko zielone owoce tej rośliny. Zamarynowane w zalewie z wody i octu z dodatkiem soli, cukru i przypraw, smakują bardzo podobnie. A z nasturcji można także wykorzystać liście i kwiaty jako dodatek do sałatek, serów i jajek – mają pikantny, lekko chrzanowy posmak.

Nasturcja również ma właściwości lecznicze – przede wszystkim antybakteryjne i wzmacniające (kwiaty zawierają dużo witaminy C). Nasturcja powinna być umieszczana w miejscach nasłonecznionych oraz w żyznej glebie. Nie wymaga podlewania i źle znosi zbyt dużą wilgotność. Nasiona wysiewa się bezpośrednio do gruntu w drugiej połowie maja.