Czarnuszka w ogrodzie. Jak uprawiać różne odmiany czarnuszki?

Czarnuszka, a właściwie jej nasiona, były bardzo cenione już w głębokiej starożytności. Doceniano ich walory prozdrowotne, a także smakowe. Stąd też inne określenia nasion tej rośliny np. „złoto faraonów”, „czarny kumin” „czarnucha” itp.

Czarnuszka powróciła na nasze stoły i do apteczek, a także - na półki z kosmetykami. Warto jednak docenić także jej walory estetyczne, bo to bardzo atrakcyjna, a przy tym łatwa w uprawie roślina.

Przeczytaj: Właściwości lecznicze oleju z czarnuszki

Czarnuszkę można nabyć w postaci nasion do wysiewu. Jest to roślina o niewielkich wymaganiach i na ogół nie sprawia większych problemów w uprawie (bez względu na odmianę). Na ogrodowe rabaty najczęściej wybiera się czarnuszkę damasceńską. Jest to odmiana najbardziej dekoracyjna. Niektórzy ogrodnicy uprawiają również czarnuszkę hiszpańską, wschodnią oraz siewną.

Czarnuszka damasceńska (_Nigella damascen_a) charakteryzuje się pierzastym ulistnieniem i sporych rozmiarów, promienistym kwiatem w kolorze niebieskim lub różnych odcieniach bieli, różu i fioletu. Na rabatach wysiewa się ją najczęściej w taki sposób, by po wyrośnięciu tworzyła dekoracyjne kępy.

Doskonale prezentuje się w ogrodach rustykalnych i naturalistycznych. Świeże kwiaty czarnuszki nadają się też do dekoracji wnętrz. Wstawione do wazonu z wodą są w stanie przetrwać około tygodnia. Z rośliny tej można również tworzyć dekoracyjne suszki.

Podobnie jest z czarnuszką hiszpańską (Nigella hispanica). Jest ona nawet  jeszcze bardziej dekoracyjna niż odmiana damasceńska. Osiąga nieco większą wysokość (ponad 0,5 m) i rozkwita większym i bardziej oryginalnym pod względem budowy kwiatem. Po dokładniejszym oglądzie kwiatostanu czarnuszki hiszpańskiej zauważymy, że oprócz płatków głównych znajdują się tam też dodatkowe drobne płateczki oraz dekoracyjne pylniki i pręciki w bordowym kolorze. 

Obydwie odmiany czarnuszki wysiane w kwietniu-maju – kwitną od lipca do końca sierpnia. Jednak czas ich kwitnienia można samodzielnie regulować i wydłużać go, cyklicznie dosiewając rośliny, co dwa-trzy tygodnie. Po przekwitnięciu kwiatostany zamieniają się w owoce, które także mają duże wartości dekoracyjne. Warto wiedzieć, że czarnuszki można siać również jesienią, wtedy zejdą i zakwitną w następnym sezonie.

Są to rośliny jednoroczne, ale o zdolnościach do samosiewu (zwłaszcza czarnuszka damasceńska), co warto uwzględniać przed wprowadzeniem jej do ogrodu (nie są jednak uciążliwe). Wysiewa się je z nasion, tworząc rzędy lub kępy. Zbyt gęsto schodzące rośliny należy przerywać. Warto pamiętać, że roślin tych nie przesadza się.

Czarnuszki nie mają wielkich wymagań glebowych i pielęgnacyjnych, dzięki czemu z ich uprawą mogą eksperymentować nawet zupełnie niedoświadczeni ogrodnicy. Rosną na większości w miarę przepuszczalnych podłoży. Są odporne na choroby i działanie szkodników oraz dobrze znoszą suszę. W przydomowych ogrodach warto je jednak umiarkowanie nawadniać. Jedyny warunek jaki trzeba spełnić, by cieszyć się oryginalnymi kwiatami czarnuszek, to zagwarantowanie roślinom w pełni nasłonecznionego miejsca.

Czarnuszkę wschodnią (Nigella orientalis) również można napotkać w niektórych przydomowych ogrodach, choć sięga się po nią zdecydowanie rzadziej niż po odmianę damasceńską, czy hiszpańską. Powoduje to niepozorność i niewielka dekoracyjność rośliny w okresie kwitnienia. Kwiaty czarnuszki wschodniej są żółtawe i raczej mało wyraziste.

Z kolei, gdy roślina ta już przekwitnie – może zauroczyć niepowtarzalnością swojego owocostanu. Na jej szczycie pojawia się wówczas swego rodzaju korona – element bardzo chętnie wykorzystywany przez florystów do tworzenia suchych bukietów. Ten nietuzinkowy kwiatostan jest też doceniany przez określone grono ogrodników. Może on bowiem być oryginalną dekoracją rustykalnych rabat.

Czarnuszka wschodnia (podobnie jak damasceńska i hiszpańska) nie sprawia żadnych problemów w uprawie. Dobrze jednak jest zapewnić jej przepuszczalną i wilgotną glebę oraz eksponować na rabatach znajdujących się w pełnym słońcu. Nasiona do wysiewu zdobędziemy w większości sklepów ogrodniczych.

Im wcześniej zostaną one umieszczone w glebie – tym we wcześniejszym okresie roku roślina przekwitnie i szybciej pojawi się na niej szczególnie wyczekiwany owocostan. Można je wysiewać około kwietnia.

Polecamy: Nagietki - rośliny ozdobne i wartościowe zioła. Jak je uprawiać i wykorzystać

Czarnuszkę siewną (Nigella sativa) uprawia się podobnie jak odmiany omówione powyżej. Również ona nie ma wielkich wymagań glebowych i pielęgnacyjnych i jest dekoracyjna zarówno, kiedy kwitnie, jak i kiedy ma owoce. Jest wprawdzie drobniejsza i bardziej niepozorna niż np. czarnuszka damasceńska, ale posiana w większej grupie, prezentuje się bardzo ładnie.

Warto wiedzieć, że to przede wszystkim nasiona czarnuszki siewnej są wykorzystywane w ziołolecznictwie, kosmetyce oraz kuchni. Wprawdzie nasiona czarnuszki damasceńskiej czy hiszpańskiej mają podobne walory (i ich nasiona możemy wykorzystywać np. jako przyprawę), to na skalę przemysłową jest uprawiana właśnie czarnuszka siewna.

Zdrowotne wartości czarnuszki są znane od starożytności - naczynia z nią znaleziono m.in. w grobie Tutanchamona. Znano ją też i stosowano na terenie Bliskiego Wschodu (jest prawdopodobnie wymieniana w Biblii), Grecji i Rzymu. Jej właściwości lecznicze opisał Dioskurides (grecko-rzymski lekarz, żyjący w I wieku n.e. - na niektóre przypadłości polecał picie... czarnuszki z winem). W Polsce wykorzystywano ją już w średniowieczu. W dzisiejszych czasach istnieje szereg badań potwierdzających,  że czarnuszka w istocie rzeczy może być doskonałym panaceum na wiele dolegliwości.

Ziarna czarnuszki zawierają w sobie cały szereg substancji aktywnych. Do zasadniczych należy zaliczyć właściwości  antynowotworowe, przeciwzapalne, antyoksydacyjne i ochronne. Czarnuszka skutecznie poprawia odporność organizmu; działa antywirusowo, antybakteryjnie, przeciwgrzybicznie i przeciwpasożytniczo; pomaga w walce z nadciśnieniem i anemią; chroni przed uszkodzeniami nerki i wątrobę oraz stanowi ochronę przed wystąpieniem wrzodów żołądka.

Olej z czarnuszki może być nawet wykorzystywany wspomagająco w leczeniu COVID-19. Stąd dowiesz się więcej.

Ponadto, łagodzi stres i nie pozostaje bez znaczenia w dermatologii i kosmetyce (m.in. hamuje trądzik, przyspiesza gojenie się ran oraz jest pomocna w pielęgnacji włosów). Z nasion czarnuszki tłoczy się olej i to w tej postaci jest najczęściej stosowana w ziołolecznictwie i kosmetyce.

Właściwości lecznicze nasion czarnuszki można byłoby wymieniać w nieskończoność. Warto jeszcze jedynie dodać, że praktycznie nie ma przeciwwskazań co do jej stosowania (oprócz sytuacji ciąży i karmienia piersią, gdzie użycie wszelkiego rodzaju preparatów zawsze należy konsultować z lekarzem prowadzącym).

Ziarna czarnuszki wydzielają zapach dopiero po ich roztarciu, co najlepiej jest wykonywać w moździerzu. Wówczas lepiej wydobędzie się jej aromat.

W smaku czarnuszka jest gorzka i ma dość zdecydowaną nutę pikanterii. Stąd też w krajach europejskich bywa wykorzystywana jako substytut pieprzu. Nadaje potrawom ostrość i jednocześnie mniej podrażnia żołądek. W Polsce bywa dodatkiem do mięsa, pieczywa, serów, warzyw itp.

Stanowi bardzo ciekawe połączenie dla miodu, co pozwala na przyrządzenie aromatycznych i bogatych smakowo marynat do mięs, np. do grillowanych lub pieczonych żeberek.