Lilak zwany bzem. Jak uprawiać ten piękny krzew?

Lilaki są jednymi z najbardziej cenionych i popularnych krzewów uprawianych w ogrodach. Rośliny te pochodzą rejonu Turcji, Bałkanów i Bliskiego Wschodu. Dorastają do 6-7 metrów wysokości oraz mogą rozrastać się do 5 metrów szerokości. Ich kwiaty, zebrane w wiechy osiągające długość do 25 cm, mają kolory od różnych odcieni fioletowego, przez różowy, aż do białego.

Uprawianych jest kilkaset odmian bzów, różniących się wielkością krzewów, barwą i kształtem liści oraz kolorem kwiatów. Najbardziej cenione są odmiany o kwiatach dwukolorowych i dużych, ciemnych liściach. Kwiaty pojawiają się od maja do lipca i wytwarzają intensywny, słodki aromat wykorzystywany do produkcji perfum - doskonale sprawdzają się jako kwiaty cięte. Drewno lilaków jest niezwykle twarde i często używane do budowy instrumentów muzycznych.

Najłatwiejsze w uprawie są lilaki zwyczajne, nieco trudniejsze odmiany szlachetne, chociaż w przypadku tych roślin trudno mówić o jakichkolwiek trudnościach - bzy to jedne z najmniej wymagających ogrodowych krzewów. Mogą rosnąć w ubogich glebach, nie potrzebują wiele wilgoci, są odporne na mróz i suszę. Lilaki najlepiej sadzić w miejscach słonecznych, bo wówczas kwitną najbujniej, jednak dobrze czują się także na stanowiskach półcienistych.

Praktycznie jedynym kłopotem w pielęgnacji tych roślin jest konieczność usuwania odrostów korzeniowych, do których tworzenia mają tendencję - należy je systematycznie wycinać, by nie osłabiać roślin. Lilaki można sadzić nie tylko pojedynczo lub w grupach, lecz także rzędem wzdłuż ogrodzeń lub w formie żywopłotu - można swobodnie ścinać kwitnące pędy bez żadnej szkody dla rośliny.

Polecamy też: Piękną i wiosenną serduszkę okazałą - długowieczną bylinę do ogrodu

Lilaki to rośliny wyjątkowo łatwe w uprawie, bez specjalnych wymagań. Są wytrzymałe na mrozy i suszę, zatem praktycznie nie wymagają podlewania (poza okresami długotrwałej suszy).

• Stanowisko - słoneczne lub półcieniste (najlepiej kwitną w miejscach słonecznych).
• Podłoże - odmiany zdziczałe i półogrodowe bez wymagań - mogą rosnąć w ubogiej, średnio wilgotnej glebie. Odmiany szlachetne wolą glebę żyzną, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym.
• Cięcie - koniecznie tuż po przekwitnięciu. Nie należy dopuszczać do zawiązywania nasion, gdyż osłabiają i szpecą roślinę. Nie należy też ciąć później, bo lilaki zawiązują pąk kwiatowe latem. Jeśli przytniemy krzewy jesienią lub wiosną - nie zakwitną.
• Choroby i szkodniki - lilaki są odporne na szkodniki i choroby. Najczęściej atakują je mszyce, tarczniki i gąsienice - zwalczanie polega na opryskiwaniu roślin insektycydami lub preparatami naturalnymi np. wyciągiem z czosnku lub skrzypu polnego. W deszczowe lato lilaki czasami zapadają na mączniaka prawdziwego. W takim przypadku należy stosować standardowe opryski fungicydami. Ryzyko infekcji wielokrotnie zmniejsza sadzenie roślin na stanowiskach przewiewnych i dobrze nasłonecznionych.
• Nawożenie - nawozami wieloskładnikowymi, raz w roku, po kwitnieniu lub dwiema małymi dawkami wczesną wiosną i po kwitnieniu.

Dlaczego bez lilak nie kwitnie?

Gdy krzew nie obsypuje się wiosną lub latem kwiatami (w zależności od odmiany), przyczyny mogą być trzy:

• rośnie w zbyt głębokim cieniu,
• w poprzednim roku został przycięty za późno po kwitnieniu, przez co usunięte zostały zalążki nowych pąków,
• zbyt obfite nawożenie, zwłaszcza nawozami azotowymi, prowokujące rośliny do silnego rozrostu, co hamuje wytwarzanie kwiatostanów.

Należy pamiętać, że młode lilaki kwitną pierwszy raz najczęściej po dwóch latach od posadzenia, a niektóre odmiany nawet po pięciu.

• Lilak pospolity (lilak zwyczajny) - pochodzi z rejonów Półwyspu Bałkańskiego. W Polsce uprawiany powszechnie. Często można spotkać okazy zdziczałe. Szeroko rozgałęziający się krzew osiągający wysokość 7 m. Ma ciemnozielone, owalne liście długości ok. 12 cm, obustronnie nagie. Kwiaty niebieskawo-fioletowe, o przyjemnym zapachu, zebrane w wiechy o długości ok. 15 cm.
• Lilak Josiki (lilak węgierski) - jego naturalne środowisko to obszar Węgier, Karpat Wschodnich i Bałkany. Krzew o ładnie uformowanych, wzniesionych gałęziach, dorastający do 4 m wysokości. Rośnie powoli, co jest rzadkością wśród lilaków wysokich - rocznie przyrasta ok. 30 cm. Ma drobne, dekoracyjne, ciemnozielone liście do 6 cm długości i silnie pachnące, ciemnofioletowe kwiaty, zebrane w gęste, wąskie, wyprostowane wiechy osiągające 20 cm długości. Kwitnie bardzo obficie w pierwszej połowie czerwca.
• Lilak drobnolistny - miniaturowa odmiana dorastająca do około 1,5 m wysokości i szerokości. Ma delikatne gałązki i drobne, owalne listki. Kwiaty mają kolor ciemnoróżowy, intensywnie pachną. Kwitnie w maju, jednak pojedyncze kwiaty pojawiają się aż do jesieni. Jest to jeden z najbardziej wymagających lilaków. Preferuje żyzne, średniowilgotne podłoże o odczynie lekko zasadowym oraz stanowiska słoneczne i ciepłe, osłonięte od mroźnych wiatrów zimą.
• Lilak chiński - krzew dorastający do 5 m wysokości, o szerokim, zaokrąglonym kształcie. Ma dekoracyjne, eliptyczne liście. W zależności od odmiany kwiaty mają rozmaite odcienie różu. Zebrane są w duże, luźne wiechy i wyjątkowo intensywnie pachną.
• Lilak japoński (lilak amurski) - potocznie zwany lilakiem żyłkowatym. W zależności od prowadzenia może przybrać formę wysokiego krzewu o wyprostowanych gałęziach lub małego drzewa. Dorasta do 5 m wysokości. Kwitnie dopiero pod koniec czerwca i w lipcu białymi lub kremowymi kwiatami. Przyciąga roje pszczół, gdyż kwiaty są miododajne - produkują duże ilości nektaru.
• Lilak Meyera - sztucznie skrzyżowany gatunek miniaturowy. Tworzy zwarty krzew dorastający do 1,5 m wysokości i przyrastający ok. 10 cm rocznie. Kwitnie bardzo obficie. Kwiaty intensywnie pachną, są koloru lila-różowego, pojedyncze i zebrane w dekoracyjne wiechy. Kwitnie na przełomie maja i czerwca. Najlepiej czuje się na stanowiskach słonecznych. Ładnie wygląda sadzony w grupach.
• Lilak ottawski (lilak kanadyjski) - gatunek skrzyżowany sztucznie przez Izabelę Preston z Ottawy w roku 1920. Dorasta do 3 m wysokości. Kwitnie w maju fioletowymi kwiatami i ma ozdobne liście. Wyróżnia go brak odrostów korzeniowych, co sprawia, że jest jeszcze mniej kłopotliwy w uprawie od większości lilaków.