Patison w kuchni i ogrodzie. Właściwości i przepisy na dania z patisonów

Patisony są odmianą dyni (Cucurbita pepo var. patisoniana) i podobnie jak ona zostały sprowadzone z Ameryki już w XVI wieku. Jednak nie są one bardzo popularne i często nie wiemy, co z nimi zrobić. Najczęściej trafiają do marynaty, która jest chyba najpopularniejszym sposobem przetwarzania patisonów. Jednak potraw, w których można wykorzystać patisony jest znacznie więcej.

Patisony mogą być też potraktowane jako warzywa ozdobne. Szczególnie dobrze prezentują się w jesiennych kompozycjach z innymi dyniami. Wyróżniają się bowiem charakterystycznym kształtem. Są silnie spłaszczone i mają lekko pofalowane brzegi. Najbardziej przypominają klasyczne wyobrażenie… statku kosmicznego. Bywają nawet nazywane dynią UFO (lub dynią dyskoidalną lub dyskokształtną).

Sprawdź też: Jakie właściwości ma dynia hokkaido i co z niej zrobić

Z zewnątrz ich skórka ma różne kolory – od prawie białych (np. odmiana Polo F1), poprzez różne odcienie zieleni. Bywają też patisony tak ciemnozielone, że niemal czarne (np. odmiana Gagat). Patisony mogą być też żółte lub pomarańczowe. Mogą mieć też prążkowaną lub cieniowaną skórkę. Natomiast niezależnie od koloru skórki miąższ patisonów jest kremowobiały.

Patison botanicznie jest owocem (czyli częścią rośliny zawierającą nasiona), natomiast w odniesieniu do kuchni – to warzywo. Jadalną częścią patisonów jest miąższ, a także kwiaty, które można smażyć w lekkim cieście z mąki i wody.

Młode patisony można wykorzystywać w całości, bo mają cienką skórkę, jednak z czasem staje się ona coraz grubsza, więc starsze owoce trzeba obierać. Patisony mają delikatny smak i dość łatwo „przyjmują” smak i aromat towarzyszących im dodatków i przypraw.

Młode patisony można wykorzystywać w sałatkach lub marynować, albo kisić w całości, starsze doskonale nadają się do duszenia, pieczenia, faszerowania. Można z nich także robić zaprawy (przepisy na patisony znajdziecie pod koniec artykułu).

Patisony nie dość, że są smaczne, to w dodatku zawierają bardzo mało kalorii – 100 g patisona ma zaledwie 20 kcal. Zawierają też bardzo mało cukrów. Dzięki temu po patisony spokojnie mogą sięgać osoby walczące ze zbędnymi kilogramami, a także cierpiące na cukrzycę.

Patisony za to dostarczają ważnych minerałów (m.in. magnezu, potasu, wapnia), zawierają również witaminę C, a także witaminy z grupy B.

Patisony są też lekkostrawne, więc zdecydowanie warto je włączyć do swojego jadłospisu.

Patisony w uprawie są mniej wymagające niż dynie i dość odporne na choroby oraz szkodniki. Patisony wysiewa się z nasion do gruntu (od połowy maja do połowy czerwca). Można je także uprawiać z rozsady. Wtedy nasiona wysiewa się w kwietniu do doniczek, a po połowie maja przesadza do gruntu. Trzeba jednak uważać, żeby przy tym nie naruszyć korzeni.

To Cię zainteresuje: Jak uprawiać cukinię w przydomowym ogrodzie

Patisony zaczynają szybko kiełkować i bardzo szybko owocować – już po 5-7 tygodniach możemy doczekać się pierwszych zbiorów. A właśnie takie młodziutkie patisony są najsmaczniejsze.

W dodatku jeśli regularnie będziemy obrywać owoce, roślina będzie je na bieżąco wytwarzała. W ten sposób świeże i młode patisony będziemy mieć od lipca-sierpnia aż do pierwszych przymrozków. Niestety patisony nie są odporne na mróz i kiedy nadejdą większe chłody, musimy pożegnać się z patisonami (są to rośliny jednoroczne).

Patisony lubią ciepło, dlatego musimy przeznaczyć dla nich słoneczne miejsce. Ponieważ bardzo intensywnie owocują, ziemia pod patisony musi być żyzna. Bardzo dobrze rosną na ziemi zasilanej kompostem lub wcześniej (jesienią) nawiezionej obornikiem. Ziemia powinna być też w miarę przepuszczalna i nie być ani bardzo kwaśna, ani zdecydowanie wapienna.

Dość ważne jest też podlewanie patisonów – lubią one wilgoć, ale woda nie może stać na grządkach. Dlatego ziemia powinna być przepuszczalna (również dlatego warto stosować kompost, który poprawia strukturę gleby). W szczególności trzeba pamiętać o podlewaniu patisonów w czasie, gdy zawiązują owoce.

Patisony mają krzaczasty pokrój i potrzebują sporo miejsca. Na jedną roślinę trzeba przeznaczyć ok. 1 m². Są one jednak bardzo plenne – taki krzaczek w sezonie może dostarczyć nawet 50 owoców, więc na domowe potrzeby nie musimy sadzić ich dużo.

Patisony można wykorzystywać w bardzo wielu daniach. Nadają się do wszelkiego rodzaju potrawek, gulaszy, ale też sałatek i przetworów. Oto kilka przepisów na dania z patisonami w roli głównej.

Kotlety z patisonów są niezwykle łatwe do przygotowania. Można je potraktować jako danie obiadowe, podawane z ryżem lub ziemniakami i surówką.

Składniki

• 2-3 nieco większe patisony
• mąka, jajko, bułka tarta
• sól, przyprawy

Patisony kroimy na plastry grubości ok. 1-1,5 cm. Obieramy ze skórki i wydrążamy pestki. Każdy plaster lekko solimy i zostawiamy na 15-20 minut, żeby puściły sok (inaczej puszczą go podczas smażenia i panierka nie będzie chrupiąca). Sok usuwamy np. ręcznikiem papierowym. Kotlety panierujemy w mące, roztrzepanym jajku i bułce tartej. Smażymy na mocno rozgrzanym oleju, aż panierka się zrumieni.

Dobrym i bardzo prostym pomysłem jest dodanie do bułki tartej przypraw, np. ziaren czarnuszki, czarnego sezamu, pokruszonych orzechów włoskich lub arachidowych. Pasują też różne zioła, a jeśli lubimy czosnek – można dodać nieco granulowanego. Dzięki temu proste kotlety z patisona będą znacznie bardziej wyrafinowane i ciekawe.

Składniki

• 1 duża cebula
• 1-2 patisony średniej wielkości
• 1 średnia cukinia
• 1-2 papryki
• 2-3 pomidory

W rondlu podsmażamy na oleju cebulę pokrojoną w półplasterki. Dodajemy pokrojoną paprykę i chwilę smażymy. Następnie dodajemy pokrojony w grubą kostkę patison i cukinię, wrzucamy do garnka i dusimy pod przykryciem (można dodać odrobinę wody, jednak warzywa powinny puścić sok). Po kilku minutach dodajemy pokrojone pomidory i podduszamy wszystko razem. Przyprawiamy solą i pieprzem. Można dodać też np. tymianek, cząber lub zioła prowansalskie. Jeśli lubimy wędzoną słodką paprykę, to ona również dobrze pasuje, a jeśli wolimy pikantniejsze potrawy – dodajemy chili lub pieprz cayenne.

Opcjonalne, w trakcie duszenia, można również dodać kiełbasę podsmażoną na patelni.

Potrawa pięknie wygląda jeśli wybierzemy różne kolory papryki i cukinii oraz patisona – w przypadku młodych warzyw nie musimy ich obierać ze skórki.

Bardzo prostym do wykonania daniem jest patison duszony z marchewką w śmietankowym sosie. Świetnie smakuje z makaronem lub ryżem.

Składniki

• 1 cebula
• 1 ząbek czosnku
• 2 średnie marchewki
• 1-2 patisony

Cebulę kroimy w półplasterki lub kostkę. Siekamy też czosnek (niezbyt drobno). Chwilę podsmażamy na oliwie lub oleju. Dodajemy marchewki pokrojone w cienkie plasterki i smażymy przez ok. 1-2 minuty. Następnie dorzucamy pokrojone w kostkę patisony (jeśli były większe sztuki, to bez skórki i pestek). Podlewamy odrobiną wody, dodajemy sól do smaku i przyprawy (np. zioła prowansalskie lub świeży koperek) i dusimy kilkanaście minut. Na koniec dodajemy śmietanę, delikatnie mieszamy i dusimy kilka minut.

Patisony świetnie nadają się też do faszerowania. Farsze mogą być przeróżne – na bazie ryżu, kaszy, warzywne, mięsne. Natomiast co do patisonów, to najlepiej wybrać średnie. Unikajmy dużych, bo po usunięciu części pestek zostanie nam głównie… gruba skóra.

Do faszerowania patisony przekrawamy na pół i usuwamy pestki. Następnie obgotowujemy je chwilę w osolonej wodzie. Dopiero tak przygotowane połówki patisonów napełnia się farszem i zapieka w piekarniku ok. 30 minut (w zależności od rodzaju farszu), w temperaturze 180ºC.

Marynowane patisony to absolutnie klasyczne wykorzystanie tych warzyw. Małe można marynować w całości, większe – pokrojone w kawałki i obrane ze skórki, a także – pozbawione pestek.

Patisony wkładamy do słoików. Do każdego wkładamy też kilka plastrów cebuli, kawałków marchwi, liść laurowy i kilka ziarenek ziela angielskiego i gorczycy. Można też dodać czosnek, a jeśli lubimy pikantne przekąski – kilka plasterków papryczki chili.

Przygotowujemy zalewę - na 1 kg patisonów potrzebna będzie zalewa z 5 szklanek wody, szklanki octu, 5 łyżek cukru, 3 łyżek soli. Składniki zalewy zagotowujemy i gorącą zalewamy patisony. Słoiki trzeba pasteryzować przez 15 minut.

Patisony można nie tylko marynować, ale też kisić. Warto o tym pamiętać, bo kiszonki są bardzo smaczne, a przy tym – zdrowe (znacznie zdrowsze od marynat na bazie octu).

Do kiszenia najlepiej nadają się małe patisony, które można kisić w całości (trzeba tylko odkroić pozostałość łodygi). Patisony wkładamy do wyparzonego słoika. Dokładamy ząbek czosnku i gałązkę kopru. Gotujemy wodę z solą i gorącą zalewamy patisony. Kiszą się one szybko – już po ok. 3 dniach można je jeść.

Wyjaśniamy: Dlaczego warto jeść kiszonki

Z patisonami warto eksperymentować w kuchni. Do warzywo się dobrym dodatkiem niemal do wszystkiego. Również w przypadku zapraw z patisonów, można je doprawiać na wiele sposobów, czy wprowadzać dodatkowe składniki.