Ziarnopłon wiosenny to nie tylko chwast. Ozdobi ogród i pomoże przy niektórych schorzeniach. Jak wygląda ziarnopłon i jak go wykorzystać?

Ziarnopłon wiosenny należy do tych roślin, które doskonale znamy „z widzenia”, ale nie zawsze z nazwy. Rośnie on dziko w Polsce. Jego naturalnym siedliskiem są przede wszystkim lasy liściaste, ale można go spotkać niemal wszędzie – na łąkach, w parkach, a nawet na osiedlowych trawnikach. Bywa, że sam zawita także do ogrodu. Często uważamy go za chwast, ale warto go docenić i wykorzystać.

Zajrzyj do galerii. Zobacz, jak wygląda ziarnopłon wiosenny

Ziarnopłon wiosenny (Ficaria verna) kiedyś był też nazywany pszonką lub jaskrem wiosennym. I choć z jaskrami jest rzeczywiście blisko spokrewniony, obecnie ziarnopłony są zaliczane do osobnego, samodzielnego rodzaju.

Ziarnopłon jest jedną z najwcześniej kwitnących wiosennych roślin. Jego pojawienie się jest wręcz jednym z wyznaczników przedwiośnia (fenologicznego, czyli ustalanego na podstawie zmian w przyrodzie). Najczęściej zakwita pod koniec marca, a kwitnie przez cały kwiecień, czasem jego kwiaty można spotkać jeszcze w maju. Kwiaty ziarnopłonu są niewysokie – pojawią się na szczytach kilkucentymetrowych łodyżek. Mają od ośmiu do kilkunastu płatków o żółtej i wyraźnie błyszczącej w słońcu powierzchni.

Kwiaty otwierają się tylko w słoneczne dni, a kiedy temperatura spada zamykają się (również na noc). To sprawia, że mogą bezpiecznie kwitnąć w czasie, kiedy nawracający mróz i śnieg nie jest rzadkim zjawiskiem. Ale dlatego też nie zawsze ziarnopłon zauważamy, bo zwinięte kwiaty są prawie niewidoczne, a liście są dość niepozorne, choć ładne i gęsto rosnące. Liście ziarnopłonu są ciemnozielone i błyszczące, często pokryte jaśniejszymi plamkami. Mają najczęściej sercowaty lub owalny kształt, mogą mieć też karbowane krawędzie.

Liście i kwiaty ziarnopłonu wyrastają z długich, płożących się pędów, które intensywnie rozrastają się w chłodniejszych porach roku. Latem pędy naziemne tej rośliny zanikają zupełnie.

Ziarnopłon rozrasta się dość intensywnie właśnie za pomocą pędów, a także bulwek – korzeniowych oraz wyrastających w kątach liści. Dzięki temu roślina tworzy gęste kobierce i bywa ekspansywna. Tę jej cechę można jednak wykorzystać i potraktować ziarnopłon jako roślinę zadarniającą, która zastąpi trawnik, szczególnie pod drzewami i krzewami, gdzie trawa i tak nie będzie dobrze rosnąć. Jednak trzeba pamiętać, że ziarnopłon nie jest zielony przez cały rok, bo zanika na lato. Warto go sadzić np. w towarzystwie paproci, które lubią podobne warunki. Ich liście rozwijają się później, a ponieważ tworzą okazałe kępy, zasłonią i wypełnią puste miejsca późną wiosną i latem.

Ziarnopłon można też sadzić na skalniakach czy rabatach kwiatowych, gdzie też zadarni ziemię, ale trzeba uważać, żeby nie zarósł innych, delikatnych roślin.

Polecamy: Te popularne rośliny zwalczą mszyce i inne szkodniki, użyźnią też ziemię. Nie tylko gnojówka z pokrzywy jest dobra! Co i jak wykorzystać?

Ziarnopłon nie jest trudny w uprawie, to jedna z tych roślin, która „sama rośnie”. Jednak najlepsze warunki dla niej to cień i półcień oraz wilgotna i żyzna ziemia. W takiej sytuacji ziarnopłon nie wymaga żadnej pielęgnacji. Natomiast nie zawsze sobie dobrze radzi na przesychających glebach. Dlatego jeśli chcemy go mieć w ogrodzie, a wiosną jest susza, to może wymagać nawadniania.

Ziarnopłon, choć wydaje się tak pospolitą rośliną, doczekał się też odmian ozdobnych, np. o pełnych kwiatach (Picton's Double), czy kwiatach przebarwionych na biało (Salomon White, Albus), ciekawie też prezentuje się odmiana Colarette o pełnych kwiatach, ale mocno skróconej części płatków. Odmiany ozdobne są nieco bardziej wymagające, nie rozrastają się tak intensywnie i mogą mieć mniejszą odporność na mróz.

W przeszłości ziarnopłon był wykorzystywany jako roślina jadalna. Na przednówku dostarczał witamin (w szczególności witaminy C) i innych wartościowych składników. Jednak uwaga: jadalne są wyłącznie liście i bulwki ziarnopłonu zanim roślina zacznie kwitnąć! Potem pojawią się w niej toksyczne związki, które powodują zatrucia. Nadają one też roślinie gorzki i piekący smak. To ostrzeżenie, że na jej konsumpcję jest już zbyt późno. W tym czasie również sok ziarnopłonu może podrażniać skórę (przy bezpośrednim kontakcie), a w szczególności błony śluzowe. Należy również uważać, żeby nie dostał się do oczu.

Jeśli nie pogodzimy się z ziarnopłonem w naszym ogrodzie, albo rośnie on w niepożądanych miejscach i wyrywamy go, to załóżmy to tych prac rękawiczki. Gdy chcemy zwalczyć ziarnopłon, zwróćmy uwagę na dokładne usuwanie bulwek. Roślina łatwo odrasta z pozostawionych w ziemi fragmentów.

Pomimo częściowej toksyczności, ziarnopłon ma też właściwości lecznicze (część toksycznych związków rozkłada się pod wpływem suszenia lub obróbki termicznej). Preparaty z ziela ziarnopłonu, stosowane zewnętrznie pomagają m.in. przy problemach z żylakami i hemoroidami, owrzodzeniami skóry i wypryskami, mogą być też pomocne w leczeniu łysienia. Napar z ziarnopłonu dr Różański wskazuje m.in. jako środek przeciwreumatyczny, przeciwobrzękowy i moczopędny.

Uwaga: wszystkie zioła mogą wchodzić w interakcje z lekami, a ich zastosowanie powinno być skonsultowane z lekarzem. Jeśli nie znamy się dobrze na roślinach i ziołolecznictwie, nie eksperymentujmy. Szczególną ostrożność powinny zachować kobiety w ciąży oraz karmiące. Dowiedz się więcej o tym, na co pomaga ziarnopłon i jak go stosować.

Ponieważ ziarnopłon kwitnie wcześnie, jest ważny dla owadów – zapylają go m.in. owady błonkoskrzydłe, czyli m.in. pszczoły czy trzmiele, ale też muchówki (m.in. bzygi). Ponadto nasiona ziarnopłonu zawierają tzw. elajosom, czy bardzo odżywczy wyrostek, który jest pokarmem mrówek – dzięki temu roznoszą one nasiona ziarnopłonu. Ale ziarnopłon radzi sobie także bez owadów, które przy niesprzyjającej pogodzie nie występują. Roślina ma zdolność zarówno samozapylenia, jak i rozmnażania wegetatywnego.