Brukselka – jak ją uprawiać w ogrodzie, zbierać i gotować

Brukselka należy do dość kontrowersyjnych warzyw. Przeważnie albo się ją uwielbia, albo nienawidzi – mało kto pozostaje wobec niej obojętny. Niechęć do brukselki często wynika z urazu do niej – zjedzenia warzywa źle przygotowanego. Bo wtedy małe kapustki mogą być rzeczywiście obrzydliwe. Jednak odpowiednio przygotowane są naprawdę smaczne. W dodatku „odpowiednie” przygotowanie jest wyjątkowo proste.

Podpowiadamy też: Jak uprawiać jarmuż w ogrodzie

Jeszcze lepiej smakuje brukselka z własnego ogrodu. Nie jest trudna w uprawie, a dodatkowo ma bardzo oryginalny wygląd, który uatrakcyjni wygląd grządki, a być może zachęci do niej także niejadków. Podpowiadamy, jak uprawiać brukselkę i co z nią dalej zrobić.

Brukselka to odmiana kapusty o oficjalnej nazwie kapusta warzywna brukselska (Brassica oleracea L. var. gemmifera). Historia jej powstania i uprawy nie jest do końca jasna. Może to być zarówno krzyżówka kapusty głowiastej i jarmużu, jak i mutacja kapusty włoskiej. Powstała w północnej części Europy, a po raz pierwszy jej uprawę odnotowano w XVI wieku w Belgii (choć możliwe, że istniała już w XII wieku, a nawet wcześniej), skąd rozpowszechniła się na inne kraje Europy. To właśnie od stolicy Belgii pochodzi nazwa brukselki, używana w większości języków.

Brukselka kryje w sobie wiele cennych i korzystnych dla zdrowia substancji. Ma sporo witamin, szczególnie z grupy B, w tym ryboflawinę i kwas foliowy, ważne m.in. dla działania układu nerwowego. Ale zawiera też witaminę C (więcej niż cytryna) oraz A i K. Dostarcza także potasu, wapnia, fosforu i magnezu. Podobnie jak inne kapustne zawiera także związek sulforafan, który jest przeciwutleniaczem i ma działanie antynowotworowe, pomaga też zwalczać bakterie wywołujące wrzody żołądka. Brukselki to też źródło błonnika i bardzo niewielu kalorii (37 kcal na 100 g). Małe kapustki są więc zdrowe, choć z ich jedzeniem nie powinny przesadzać osoby cierpiące na niedoczynność tarczycy.

Brukselka rośnie w dość oryginalny sposób. Roślina tworzy wysoki, mocny pęd, dorastający od 0,5 do nawet do ponad 1 m wys. (wysokość zależy od odmiany i warunków). Jest on gęsto pokryty dużymi liśćmi o długich ogonkach. Nasze brukselki pojawią się w tzw. kątach liści (miejscach, skąd wyrastają na łodydze). Całość wieńczy efektowny pióropusz liści, przypominający słabo związaną główkę kapusty. Gdybyśmy przetrzymali brukselkę do kolejnego sezonu (czego nie warto robić), to wypuści pęd kwiatowy i zakwitnie (to roślina dwuletnia).

Kapusta brukselska ma pewne wymagania, ale mniejsze niż np. kapusta głowiasta. Trzeba jej zapewnić żyzną ziemię, najlepiej w poprzednim sezonie nawiezioną obornikiem (jesienią). Poza tym lubi ziemie piaszczysto-gliniaste i wapienne (o pH 6,5-7,5). Brukselka musi mieć słońce i wilgotne podłoże, ale nie może być ono mokre. Ziemię wokół brukselek trzeba też regularnie odchwaszczać, warto ją też delikatnie spulchniać. Można też zastosować nawożenie mineralne, ale nie powinno się stosować nawozów azotowych, bo kapustki będą miały źle związane główki. Warto też zwrócić uwagę na zawartość boru. Jednak trzeba wiedzieć, że brukselka jest wrażliwa na przenawożenie.

Uwaga: w uprawie brukselki ważne jest zmianowanie, czyli to, żeby jej nie sadzić w miejscu, gdzie rosły warzywa kapustne przez ostatnie trzy-cztery sezony.

Brukselkę uprawia się z rozsady. Możemy ją kupić (w maju-czerwcu) lub wyhodować samodzielnie. Nasiona sieje się od połowy kwietnia do połowy maja, najlepiej na rozsadnik lub w tunelu (brukselka nie lubi wysokich temperatur i wysiana w domu będzie miała zbyt ciepło; kiełkuje w temperaturze 12-18ºC). Ma miejsce stałe sadzi się ją pod koniec maja lub na początku czerwca, w zależności od terminu przygotowania rozsady (po ok. 40 dniach od wysiania nasion). W tym samym terminie sadzi się też kupione sadzonki.

Ważne jest to, żeby sadzonki posadzić głęboko. Można je też od razu zaopatrzyć w podpory. Zalecana rozstawa to ok. 50x60 cm.

Uprawiając brukselkę trzeba uzbroić się w cierpliwość – to roślina o długim okresie wegetacji. Brukselki będę gotowe do zbioru od około października (zależy to od odmiany i warunków). Główki brukselek najlepiej rozwijają się, kiedy jest chłodniej (ok. 12ºC), nie martwy się więc, jeśli nasze brukselki, pomimo dobrych warunków, latem nie będą wyglądały zbyt okazale. Wczesną jesienią podrosną.

Wielką zaletą brukselki jest to, że można ją zbierać również późną jesienią, a nawet zimą – jeśli jest umiarkowana, to nawet do lutego-marca. Mało tego – zimowe brukselki, zbierane po przymrozkach są nawet smaczniejsze niż zebrane jesienią. Po przemrożeniu tracą goryczkę. W dodatku roślina może kilka razy zamarzać i odmarzać. Może znieść mróz nawet do -20ºC. Warto jednak zwrócić uwagę na odmianę – na zbiór zimowy nadają się przede wszystkim odmiany późne.

Brukselki można zbierać na dwa sposoby. Pierwszy to sukcesywnie z rosnącej rośliny. Warto przed tym obciąć liście. „Kapustki” zbieramy od dołu pędu, bo tam wyrastają najwcześniej. Drugi sposób to wyrwanie całej rośliny i obranie od razu wszystkich brukselek.

Jeśli roślina jest dorodna i brukselek jest dużo, a nasze potrzeby umiarkowane, warto stosować pierwszą metodę i korzystać z jak najświeższych warzyw. Brukselki nie nadają się do długiego przechowywania, chyba że je zamrozimy.

Ogławianie brukselki polega na ścięciu szczytu pędu z górnymi liśćmi. Po tym zabiegu „kapustki” lepiej i szybciej dorastają, jednak roślina będzie bardziej wrażliwa na mróz. Dlatego warto to robić, jeśli planujemy zebrać brukselki jesienią, ogłówmy je. Natomiast jeśli chcemy pozostawić na grządce na zimę – nie ścinajmy górnych liści. Brukselkę ogławia się od połowy wrześniu – kiedy dolne główki mają około 2 cm średnicy.

Brukselka miewa niedobry smak, jeśli jest źle ugotowana. Najważniejsze jest to, żeby ją:

• gotować krótko (kilka minut),
• gotować bez przykrycia,
• wrzucić do wrzącej wody,
• do wody dodać trochę mleka.

Brukselki można również gotować na parze, smażyć na patelni lub zapiekać w piekarniku, lekko skropione olejem. Te warzywa można także jeść na surowo.