Mak niebieski – mak himalajski, czyli mekonops. Jak uprawiać ten kwiat o niezwykłej barwie

Niebieski mak to idealna propozycja dla osób poszukujących oryginalnych kwiatów do ogrodu. Ta roślina niewątpliwie do nich należy, choć jej uprawa, szczególnie przez kilka lat, jest pewnym wyzwaniem. Można ją jednak potraktować jako roślinę jednoroczną i cieszyć się jej niezwykłym wyglądem i kolorem.

Mekonopsy to rośliny pochodzące z Azji, przede wszystkim okolic Himalajów. Nazywane są też makami himalajskimi lub makami tybetańskimi. Należą do rodziny makowatych i są spokrewnione z „naszymi” makami polnymi i innymi. Mają sporo gatunków, różniących się m.in. kolorem kwiatów, ale też wielkością i trwałością roślin.

Do najciekawszych gatunków, które zdobywają popularność w polskich ogrodach, należy mekonops bukwicolistny (Meconopsis betonicifolia, Meconopsis baileyi) oraz mekonops wielki (Meconopsis grandis), a także ich mieszaniec, powstały przypadkiem w pewnym angielskim ogrodzie – mekonops Sheldona (Meconopsis Sheldonii). Różnią się one nieco wyglądem liści oraz wielkością kwiatów – największe ma mekonops wielki, ale są to różnice nieznaczne. Mają za to identyczne wymagania uprawowe.

Wymienione wyżej gatunki mekonopsisów łączy podstawowa cecha – intensywnie niebieski kolor płatków kwiatów. Patrząc na zdjęcia tych roślin, można je wziąć za wynik dość nachalnej obróbki w programie graficznym, jednak te rośliny rzeczywiście tak wyglądają. Efekt kolorystyczny pogłębiają żółte pylniki, kontrastujące z niebieskim kolorem płatków.

Kwiaty są duże (nawet do 10 cm średnicy) i wyrastają na szczytach wzniesionych pędów, rzadko pokrytych niewielkimi, jajowatymi liśćmi. Większe liście, tzw. odziomkowe tworzą niewielką kępę (rozetę) poniżej. Liście i pędy są owłosione, podobnie jak u maku polnego. Rośliny są dość okazałe – w zależności od gatunku i odmiany mogą dorastać do 70-100 cm (licząc ze wzniesionym pędem kwiatowym).

Niebieskie maki kwitną w czerwcu-lipcu.

Mekonopsisy są dość wymagające, szczególnie jeśli chcemy, żeby rosły jako rośliny wieloletnie. Znacznie łatwiej potraktować je jako jednoroczne i po prostu cieszyć się ich nietypową urodą. Jednak i w takim przypadku musimy im zapewnić odpowiednie warunki.

Niebieskie maki trzeba sadzić w miejscach osłoniętych od wiatru, a także słońca. Zdecydowanie wolą chłód i wilgoć niż gorąco (pochodzą z wysoko położonych rejonów o surowym klimacie; rosną na wysokości od 3000 do 5000 m n.p.m.!).

Trzeba im też zapewnić kwaśną ziemię (z pH ok. 5), bo wprawdzie urosną i na takiej, która ma odczyn obojętny, ale wtedy ich kwiaty nie wybarwią się dobrze i zamiast intensywnego błękitu będziemy mieć słaby fiolet. Poza tym ziemia powinna być w miarę żyzna i bogata w materię organiczną. Miejsce zasadzenia warto zasilić kompostem (kwaśnym) i/lub ziemią liściową. Ważne jest też to, żeby ziemia była przepuszczalna.

W sezonie niebieskie maki należy podlewać, bo w tym czasie muszą mieć wilgotną ziemię, a raz w miesiącu zasilać nawozem do roślin kwitnących.

Sadząc niebieskie maki, trzeba zdecydować, czy chcemy je mieć na jeden sezon, czy na dłużej. Jeśli chcemy je uprawiać przez kilka sezonów, w pierwszym nie możemy dopuścić do tego, żeby roślina zakwitła. Po tym zachowa się jak jednoroczna i obumrze. Musimy więc oberwać kwiaty. Dzięki temu rozbuduje system korzeniowy i będzie silniejsza. Potem pozwalamy już roślinie kwitnąć, ale bardzo ważne jest to, żeby usuwać przekwitłe kwiaty – chodzi o to, żeby roślina nie zawiązywała nasion, bo po ich wydaniu, najczęściej również zamiera.

Trzeba jednak wiedzieć, że niezależnie od starań i zabiegów, maki himalajskie są roślinami krótkowiecznymi i najdalej po kilku sezonach i tak giną.

Mekonopsy są odporne na mróz. Najczęściej podaje się, że należą do strefy mrozowej 5, a więc spokojnie można je uprawiać w całej Polsce. Ważne jest jednak to, żeby zimą miały możliwe suche podłoże. Właśnie dlatego ziemia dla nich musi być przepuszczalna. Sadząc je, warto wykopać większy dołek i wysypać warstwę drenażu (np. kulki keramzytu) i dopiero na to dać warstwę ziemi i posadzić rośliny. To ważne szczególnie jeśli mamy cięższą i mniej przepuszczalną glebę w ogrodzie. Innym „patentem” jest posadzenie roślin na nachylonym terenie, z którego woda będzie spływać.

Sprawdź: Jak uprawiać pstrolistkę sercowatą, czyli tułacza pstrego

Samodzielne rozmnażanie niebieskich maków z nasion jest trudne i nie zawsze się udaje. Nasiona trzeba stratyfikować (zapewnić im okres przechłodzenia, np. w lodówce, przez okres około 4 tygodni przed wysiewem). Następnie sieje się je na rozsadę do bardzo przepuszczalnego podłoża. Trzeba je tylko lekko oprószyć ziemią, bo nasiona powinny mieć częściowy dostęp do światła. Najlepiej kiełkują w niezbyt wysokiej temperaturze (13-18ºC), a potem siewki dobrze się czują w chłodzie (10-15ºC). Trzeba im zapewnić wilgoć. Niestety nasiona wschodzą kapryśnie i nierównomiernie, a czasem – wcale. Czas kiełkowania to od dwóch tygodni do kilku miesięcy! A bywa, że wschodzą dopiero po roku. Pikuje się je, kiedy mają po dwa liście właściwe.

Jeśli udało nam się przetrzymać maki przez kilka sezonów, możemy je rozmnożyć przez podział. Robi się to wiosną (w kwietniu) lub latem (w sierpniu). Należy delikatnie wykopać korzenie, najlepiej za pomocą wideł (uwaga – niektóre odmiany korzenią się szeroko na boki, więc wykopujmy je z zapasem). Następnie trzeba delikatnie, ręcznie podzielić bryłę korzeniową. Jeśli robimy to latem, usuńmy też większość liści, pozostawiając tylko najmniejsze. Podzielone rośliny (każda sadzonka powinna mieć korzenie) sadzimy od razu do gruntu.

Najwygodniej jest po prostu kupić sadzonkę maku himalajskiego, które coraz częściej pojawiają się w sprzedaży.

Mekonopsy w Polsce pojawiły się stosunkowo niedawno i nie są zbyt popularne. Pewnie dlatego nie doczekały się jeszcze rodzimej nazwy. „Mekonops” to spolszczona wersja nazwy botanicznej – „meconopsis”, pochodzącej od greckich słów "mekon", czyli "mak" oraz "opsis" – "taki jak".

Warto wiedzieć, że mekonopsy spokrewnione są nie tylko z makami, ale też z glistnikiem jaskółcze ziele i, podobnie jak ta roślina, ich pędy zawierają żółty, mleczny sok. Nie ma jednak informacji o leczniczych lub trujących właściwościach tej rośliny, choć w Nepalu wykorzystuje się kulinarnie nasiona. Nasiona maku himalajskiego są drobne i czarne, znajdują się w najczęściej owalnej i wydłużonej torebce nasiennej, pokrytej włoskami.

Zobacz: Jak wygląda glistnik jaskółcze ziele i jakie właściwości lecznicze ma to zioło

Do niedawna do mekonopsów był zaliczany także mak walijski (Meconopsis cambrica), który występuje w południowej i zachodniej Europie. Obecnie jednak wykazano, że nie jest on spokrewniony z azjatyckimi mekonopsami i zaliczono go do rodzajów maków (Papaver cambricum). Ma on intensywnie żółte lub pomarańczowe płatki kwiatów, dobrze rośnie na skalistym (ale wilgotnym), wapiennym podłożu. Jest wieloletni.