Pożyteczne zwierzęta w ogrodzie. Dzicy goście i stali mieszkańcy

Ogrody często stają się domem lub czasowym schronieniem różnych zwierząt. I z większości tych gości powinniśmy się cieszyć i zapewnić im dobre warunki. Bo to one staną się największym sprzymierzeńcem w utrzymaniu równowagi w naszym ogrodzie, czyli tego, że nie opanują go szkodniki. Przyroda już tak mądrze „działa”, że różne czynniki równoważą się. Nie inaczej jest z pożytecznymi zwierzętami i szkodnikami. Choć oczywiście czasem te proporcje ulegają zachwianiu, często na skutek działalności człowieka.

Coraz większym problemem są na przykład zwierzęta (ale też rośliny) przywleczone z daleka, które w nowym miejscu nie mają naturalnych wrogów. Stają się bardzo ekspansywne i bywają nawet zagrożeniem dla miejscowej przyrody. W ogrodach szczególnym utrapieniem jest właśnie taki, sprowadzony przypadkiem, ślimak – ślinik luzytański. Ale docierają też ćmy bukszpanowe.

Skupmy się jednak na zwierzętach, z których będziemy mieć pożytek, a nawet – przyjemność z obcowania z nimi.

Jednym z najmilszych gości w ogrodzie są ptaki. Pomogą nam w ograniczeniu liczby niechcianych owadów i umilą pobyt w ogrodzie swoim śpiewem i świergotem. Wprawdzie są momenty, kiedy niektóre z nich mogą nam nieco dokuczyć – szczególnie nalot stada szpaków na wiśnie może być problemem, ale plony można przed nimi ochronić. Ale za to będzie mniej much, czy komarów.

Dlatego warto zadbać o budki lęgowe dla ptaków, a także zimą – o zapewnienie odpowiedniego pokarmu. Warto posadzić krzewy, z których owoców my nie skorzystamy, a ptaki pożywią się nimi jesienią, a nawet zimą. Latem pamiętajmy też, żeby ptakom dawać wodę – wystarczy niezbyt głęboka miska, wystawiona w ogrodzie, choć można wybrać też dekoracyjne poidełka, które ozdobią ogród.

Jeże należą do najbardziej pożytecznych zwierząt, które mogą zawitać do naszych ogrodów. Z apetytem zjadają ślimaki i pędraki, które niszczą rośliny. Wbrew popularnym obrazkom – jeże nie jedzą owoców, więc nasze zbiory są bezpieczne.

Jeże cenią nieco zarośnięte, dzikie zakątki ogrodów i czasem w nich się zadomowiają. Przed zimą warto przygotować dla nich domek, w którym będą mogły zapaść w sen zimowy.

Podpowiadamy: Jak zbudować domek dla jeża

Niedocenianym mieszkańcem ogrodu są nietoperze. Nie ma żadnych powodów, żeby się ich obawiać. Wszystkie gatunki, które żyją w Polsce są owadożerne. Szacuje się, że jeden nietoperz w ciągu nocy może zjeść ok. 1000 komarów. O obecności nietoperza czasem nawet nie wiemy, bo żerują w nocy. Najłatwiej wypatrzyć je na tle późnowieczornego, letniego nieba, kiedy krążą nad ogrodem, a ich lot wygląda nieco chaotycznie (w przeciwieństwie do bardziej płynnego lotu ptaków). Nietoperze mogą gnieździć się w różnych zakamarkach domu, kiedyś często mieszkały na strychach. Obecnie jednak sami wykorzystujemy poddasza, więc dla nietoperza można przygotować domek w ogrodzie.

Te sympatyczne, zwinne i zgrabne rudzielce w ogrodzie może niezbyt nam pomogą, ale też nie zaszkodzą. Wprawdzie chętnie jedzą orzechy, owoce czy nasiona z szyszek, ale raczej nasze zbiory nie doznają poważniejszego uszczerbku. Raczej może się od czasu do czasu zdarzyć kawałek rozkopanej grządki – jeśli wiewiórka będzie tam chować orzechy lub ich szukać, ale nie są to straty na dużą skalę.

Za to wiewiórki są bardzo pożyteczne dla drzew, bo często zapominają gdzie schowały zapasy i wyrastają z nich leszczyny, orzechy włoskie i inne. Oczywiście w ogrodzie warto kontrolować takie „nasadzenia”, ale co najwyżej zyskamy sadzonki. Niestety wiewiórkom zdarza się też zjadać żaby, jaszczurki, a nawet pisklęta. Dlatego przygotowując budki lęgowe dla ptaków, zadbajmy o to, żeby otwory wlotowe były odpowiednio małe dla danego gatunku ptaków. Natomiast wiewiórkom zagrażają koty i kuny.

Warto wiedzieć, że poza rudym futerkiem wiewiórki mogą mieć też brunatno-czarne, najczęściej z białym podbrzuszem. Niestety europejskim wiewiórkom zaczęły zagrażać wiewiórki szare (to inny gatunek), sprowadzone z Ameryki, które wypierają je z naturalnych siedlisk (to problem głównie na Wyspach Brytyjskich), nie zaszkodzi jednak wspierać wiewiórki w ogrodach. Szczególnie lubią one stare, wysokie drzewa, które dostarczają im pokarmu i schronienia.

Żaby i ropuchy budzą niekiedy bardziej mieszane uczucia niż wiewiórki, jednak w ogrodzie zdecydowanie będziemy mieć z nich pożytek. Zjadają bowiem owady, pędraki, a większe osobniki – nawet mniejsze ślimaki. Te płazy są kojarzone z wodą, jednak część gatunków żab oraz ropuchy potrzebuje jej tylko do rozmnażania, a większość czasu pozostaje na lądzie. Są one dość skryte i płochliwe, więc raczej nie będą dla nas absorbującym gościem, za to w walce z owadami pomogą nam skutecznie.

Owady to olbrzymia grupa zwierząt (największa na świecie), która zasiedla różne ekosystemy, w tym oczywiście nasze ogrody. Część z nich wyrządza w naszych uprawach spore szkody, są jednak i takie, które są niezwykle pożyteczne, czy wręcz niezastąpione do istnienia roślin… no i naszego. Mowa oczywiście o owadach, które zapylają rośliny. To dzięki nim się rozmnażają, a my mamy owoce. Ale jest też spora grupa owadów, która po prostu zjada inne i to te uciążliwe dla nas.

Motyle to jedne z najpiękniejszych owadów. Warto, żeby przylatywały nawet z powodów estetycznych, bo rzeczywiście wyglądają po prostu pięknie. No i zapylają też rośliny. Jednak gąsienice motyli mogą w ogrodzie wyrządzić szkody, bo żywią się roślinami, a apetyty mają spore. Przede wszystkim trzeba uważać na gąsienice bielinka kapustnika oraz ćmy bukszpanowej.

Pszczoły to owady, o które powinniśmy zadbać szczególnie. Od kilkunastu lat masowo giną. Przyczyny tego zjawiska nie są do końca wyjaśnione, a problem jest poważny, bo pszczoły odgrywają niezwykle ważną rolę w zapylaniu i rozmnażaniu roślin. Dzięki temu mamy nie tylko miód, ale w ogóle większość pożywienia.

Warto wiedzieć, że poza najlepiej znaną pszczołą miodną, która żyje w dobrze zorganizowanych społeczeństwa, gatunków pszczół jest znacznie więcej – np. prowadzące samotniczy tryb życia pszczoły murarki, czy pszczolinki. Wszystkie one powinny być jak najmilej widzianym gościem w naszym ogrodzie. Podobnie jak trzmiele.

Zadbajmy o to, żeby ogród był przyjazny pszczołom. Jak to zrobić? Posadzić rośliny, które będą kwitły od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Prawda, że to wymarzony ogród również i dla nas? Ograniczmy też maksymalnie używanie chemii w ogrodzie.

Poznajcie: Pszczolinkę - pszczołę-samotniczkę

Jednym z większych szkodników są mszyce. Ale w walce z nimi nie jesteśmy osamotnieni. Mszyce są przysmakiem biedronek i złotooków. O ile biedronek nie trzeba chyba nikomu przedstawiać, o tyle złotooki są nieco mniej znane. To znaczy na pewno kojarzymy te owady z wyglądu, ale rzadko znamy ich nazwę.

Złotooki mają smukłe ciało, długości nieco ponad 1 cm i podłużne skrzydła, które wyglądają jak zrobione z zielonkawo-złotej siateczki, a do tego dość długie czułki. Jednak z punktu widzenia walki z mszycami najważniejsze są ich larwy – bo to one się nimi żywią. Zjadają także inne szkodniki, m.in. przędziorki. W przeciwieństwie do złotooków, biedronki w swoim menu mają mszyce przez całe życie.

Warto wiedzieć, że od stosunkowo niedawna, poza rodzimy biedronkami siedmiokropkami oraz dwukropkami, pojawiły się też azjatyckie. Różnią się one trochę wyglądem, bo mogą być czerwone, ale też żółte, pomarańczowe, czarne i mają różną liczbę plamek (rodzime biedronki mają 2 lub 7). Biedronki azjatyckie również zjadają mszyce, mają nawet lepsze osiągnięcia na tym polu niż „nasze” biedronki. Niestety są przy tym bardziej ekspansywne i wypierają inne gatunki biedronek.

Jeśli chcemy, żeby w naszym ogrodzie gościły pożyteczne zwierzęta powinniśmy zadbać o kilka rzeczy. Przede wszystkim, o to, żeby w ogrodzie rosły i kwitły różne rośliny przez jak najdłuższy okres roku. Ponadto zwierzętom najbardziej odpowiadają jak najbardziej naturalne zakątki – z krzewami, starymi drzewami, opadłymi liśćmi. Oczywiście nie musimy „zapuszczać” całego ogrodu, ale pamiętajmy że nazbyt wymuskane przestrzenie wcale nie są naturalne. Warto zadbać też o budki dla ptaków, nietoperzy, jeży, a także – owadów.

Starajmy się też maksymalnie ograniczyć preparaty chemiczne, a jeśli już musimy ich używać, wybierajmy jak najbardziej selektywne, działające na konkretne gatunki. Poza tym jest całkiem sporo preparatów ekologicznych. No i jeśli zadbamy o zwierzęcych sprzymierzeńców, a w naszym ogrodzie będzie mniej szkodników.