Chrzan – dla smaku i zdrowia. Zastosowanie i uprawa

Chrzan to wyjątkowo popularna roślina przyprawowa, dlatego można ją znaleźć niemal w każdej kuchni. Jego ostry, pikantny smak doskonale komponuje się z wędlinami i różnymi gatunkami mięs, podawanych zarówno na ciepło jak i na zimno. Znakomicie pasuje też do ryb, twarogów, jaj i surówek. Można go też dodawać do past i sosów (stanowi bazę popularnego sosu chrzanowego) oraz do masła.

Dowiedz się więcej o: Właściwościach chrzanu i poznaj przepisy na potrawy z chrzanem

Chcąc nieco złagodzić jego smak, warto dodać do niego sok z cytryny, śmietanę lub jabłka. W kuchni oprócz korzenia, wykorzystuje się też młode liście chrzanu. Mają one łagodniejszy smak i delikatniejszy aromat (idealne do surówek oraz past). Korzeń chrzanu wraz z liśćmi to również ważny składnik marynat octowych (np. do ogórków).

Chrzan to jednak nie tylko pikantna i aromatyczna przyprawa, ale też bardzo zdrowe i wartościowe warzywo. W jego korzeniach i liściach można znaleźć wiele cennych substancji odżywczych takich jak np. minerały (m.in. siarka, potas, wapń, żelazo, fosfor, magnez, sód, miedź), witaminy (A, C, K i wit. z grupy B), glikozydy (głównie lecznicza sinigryna), olejki eteryczne i cukry. Dzięki nim chrzan wykazuje właściwości odkażające i rozgrzewające, a także grzybobójcze, bakteriobójcze i antywirusowe, przez co może zapobiegać infekcjom.

Chrzan wzmacnia też serce, poprawia krążenie, wzmaga apetyt, a także ułatwia trawienie i poprawia pracę jelit. Działa też lekko moczopędnie, dzięki czemu wspomaga pracę nerek i układu moczowego. Liście chrzanu mają właściwości przeciwbólowe i przeciwzapalne, dlatego można je stosować w postaci okładów na bolące stawy lub kości.

Zanim jednak sięgniemy po chrzan w celach leczniczych, musimy pamiętać, że najwartościowszy jest zaraz po zbiorach. Po starciu korzeń należy zużyć jak najszybciej lub krótko przechowywać go w lodówce, w szczelnie zamkniętym, szklanym naczyniu.

Niestety, z dobroczynnych właściwości chrzanu nie każdy może korzystać. Przeciwwskazaniem do jego stosowania są m.in. stany zapalne żołądka, choroby nerek i wątroby, wrzody oraz alergie pokarmowe. Z ilością spożywanego chrzanu też nie należy przesadzać, gdyż jego nadmiar może powodować podrażnienie żołądka, wymioty oraz reakcje alergiczne.

Pomimo iż chrzan jest bardzo wartościową i cenioną rośliną przyprawową, rzadko bywa uprawiany w ogrodach. Jeśli już pojawia się na działce, traktowany jest zwykle jak uciążliwy chwast i tępiony. Trudno się jednak dziwić jego złej sławie, gdyż istotnie jest rośliną wyjątkowo ekspansywną. Kiedy już raz zagości w ogrodzie, nie opuści go przez wiele lat, nawet wtedy, gdy będzie systematycznie usuwany.

Chrzan rozrasta się za pomocą korzeni i robi to tak skutecznie, że pozostawiony bez kontroli w ciągu kilku lat może opanować sporą cześć działki. Jego pozbycie się z ogrodu jest bardzo trudne, gdyż roślina może odradzać się z każdego kawałka korzenia, pozostawionego w ziemi.

Aby uniknąć problemów z inwazją chrzanu, zamiast bezpośrednio w gruncie, można uprawiać go w pojemnikach, ograniczających rozrost korzeni. Ponieważ jednak chrzan korzeni się głęboko, najlepsze będą do tego celu szerokie rury drenarskie (najlepiej ceramiczne, zapewniające wymianę gazową i odpływ wody), które nie tylko poskromią jego zapędy, ale też pozwolą nam uzyskać ładne, proste korzenie.

Jeśli jednak odpowiednio się przygotujemy, możemy spróbować jego uprawy, tym bardziej, że jest rośliną tolerancyjną i mało wymagającą. Lubi stanowiska słoneczne, ale poradzi sobie też w półcieniu. Preferuje gleby żyzne i głęboko uprawione, ale urośnie też na każdej, typowej glebie ogrodowej. Nie toleruje jedynie suszy, dlatego należy przeznaczyć pod jego uprawę gleby piaszczysto-gliniaste, które najlepiej utrzymują wilgoć. Nie powinno się też uprawiać go po roślinach kapustnych, gdyż należy do tej samej rodziny botanicznej.

Najlepszą porą na sadzenie chrzanu jest wczesna wiosna (kwiecień). Sadzonki w postaci kawałka korzenia (ok. 20-30 cm), powinny być zdrowe i dorodne. Należy posadzić je pionowo, pozostawiając nad ziemią fragment korzenia z wierzchołkiem wzrostu (ok. 3-5 cm). Pierwsze zbiory można przeprowadzać już jesienią lub wiosną następnego roku.