Czeremcha – drzewo o upojnym zapachu i ciekawych właściwościach

Michał Laszczak
Owoce czeremchy świetnie nadają się na przetwory. Im później się je zbiera, tym są smaczniejsze. Są chętnie jedzone przez ptaki.
Owoce czeremchy świetnie nadają się na przetwory. Im później się je zbiera, tym są smaczniejsze. Są chętnie jedzone przez ptaki. Owoce czeremchy
Czeremcha to drzewo, które w maju oszałamia zapachem białych kwiatów, a jesienią dostarcza zdrowych owoców. Rośnie w lasach i ogrodach, a jej kwiaty, owoce i kora są wykorzystywane w ziołolecznictwie.

Czeremcha zwyczajna i amerykańska

W Polsce występują dwa główne gatunki czeremchy: czeremcha zwyczajna czyli pospolita, zwana też ptasią (Prunus avium / Prunus padus) oraz czeremcha amerykańska (Prunus serotina).

Zobacz zdjęcia czeremchy

Czeremcha zwyczajna jest drzewem naturalnie występującym w Europie i części Azji, natomiast czeremcha amerykańska została sprowadzona z Ameryki Północnej. Zadomowiła się jednak w Europie na dobre, w dodatku okazała silnie ekspansywną rośliną i w niektórych krajach jest zwalczana.

Obydwa główne gatunki czeremchy rosną w Polsce dziko, głównie na niżu i na terenach podgórskich.

Czym się różni czeremcha zwyczajna od amerykańskiej

Czeremcha zwyczajna to drzewo dorastające do 15 m wysokości. Może też występować jako krzew (dorasta do 4 m). Często nie ma jednego głównego pnia, ale kilka. Liście mają jajowaty kształt i ząbkowane brzegi. Kwiaty czeremchy pojawiają się w kwietniu-maju. I wtedy nie dość, że czeremcha wygląda zjawiskowo, to w promieniu wielu metrów czuć jej upojny zapach. Kwiaty są białe, zebrane w zwisające grona. Owoce czeremchy są dość drobne. Dojrzewając, zmieniają kolor od zieleni przez czerwień po niemal czarną barwę. Właśnie takie można zbierać.

Czeremchy zwyczajne chętnie rosną w lasach mieszanych. A ponieważ lubią wilgotną glebę, pojawiają się też na brzegach rzek, jezior, mokradeł itp.

Czeremcha amerykańska wygląda bardzo podobnie, ale jest większa. W Europie osiąga ok. 20 m wysokości, w Ameryce dorasta do 35 m. Liście czeremchy amerykańskiej są z wierzchu błyszczące (u zwyczajnej – matowe). Jej kwiaty zebrane są w grona, ale w odróżnieniu od zwyczajnej – nie zwisają one, ale wznoszą się lub rozpościerają. Opadną, kiedy pojawią się owoce. A te są większe i słodsze niż u czeremchy zwyczajnej, ale dojrzewają później (dlatego czeremcha amerykańska jest też zwana późną). W przeciwieństwie do „naszej” woli suche tereny.

Obydwa gatunki można też odróżnić… licząc nerwy boczne na blaszce liścia. Czeremchy zwyczajne mają ich 12 par, amerykańskie – co najmniej 15.

Gatunków i odmian czeremchy jest więcej (występują również ozdobne), ale skupimy się na tych dwóch, najbardziej popularnych.

Czy czeremcha jest trująca? Na co zwrócić uwagę

Zarówno czeremcha zwyczajna, jak i amerykańska (w swojej ojczyźnie) były tradycyjnie wykorzystywane jako surowiec zielarski. Sięgano zarówno po ich owoce, jak i kwiaty, liście, a także korę. Owoce i kwiaty wykorzystywano także w kuchni.

W opisach czeremchy pojawia się niekiedy informacja, że jest ona trująca. Rzeczywiście zawiera glikozydy cyjanogenne, które przekształcają w cyjanowodór (kwas pruski). Występują one przede wszystkim w nasionach (jest to amygdalina), dlatego trzeba na nie uważać i nie zjadać pestek. Jednak warto wiedzieć, że te same związki występują w pestkach jabłek, gruszek, moreli, brzoskwiń, wiśni, czereśni, a także w migdałach. U czeremchy glikozydy są obecne także w korze i liściach (związki: prulaurazyna, prunazyna).

Działanie toksyczne tych substancji likwiduje obróbka taka jak gotowanie, moczenie, suszenie, fermentacja. Szkodliwych substancji jest pozbawiony miąższ owoców, a przygotowując przetwory można się pozbyć pestek.

Ze zbiorem owoców czeremchy trzeba poczekać, aż będą dojrzałe i zmienią kolor na czarny.
Ze zbiorem owoców czeremchy trzeba poczekać, aż będą dojrzałe i zmienią kolor na czarny. wiol5 (pixabay.com)

Czeremcha w kuchni - jak wykorzystać jej kwiaty i owoce

Kiedy czeremcha kwitnie warto zebrać jej kwiaty. Można z nich zrobić herbatkę (pięknie pachnie) lub ususzyć i również wykorzystać w ten sposób. Uwaga – duże ilości mają działanie przeczyszczające.

Podpowiadamy: Jak uprawiać pstrolistkę sercowatą i jak wykorzystać tę roślinę (także w kuchni)

– Kwiaty czeremchy suszymy i wykorzystujemy w naszych latosowych naparach. Można też zaparzać świeże kwiatostany. Robimy również z nich syrop, jego smak nie jest kwiatowy, a mocno migdałowy. – mówi Katarzyna Latos, prowadząca gospodarstwo agroturystyczne Latosowo. Zdradza też przepis na syrop z kwiatów czeremchy:
– Kwiatki z około 40 kwiatostanów zalewamy ciepłym syropem zrobionym z 1l wody, 1 kg cukru i z dodatkiem soku z jednej cytryny. Następnie odstawiamy sok w ciepłe, słoneczne miejsce. Po 3-4 dniach odcedzamy, doprowadzamy do wrzenia i wekujemy. Można go pić z wodą lub dodawać do innych napojów czy deserów. Ze względu na migdałowy aromat, można nim zastępować sztuczne "olejki" migdałowe.

Napar można robić zarówno ze świeżych, jak i suszonych kwiatów czeremchy. Z kwiatów można zrobić także aromatyczny syrop.
Napar można robić zarówno ze świeżych, jak i suszonych kwiatów czeremchy. Z kwiatów można zrobić także aromatyczny syrop. Katarzyna Latos, Latosowo

– Jednak nie zrywajmy wszystkich kwiatostanów, zostawmy część, żeby zawiązały się owoce. – podkreśla gospodyni Latosowa – Jesienią z owoców czeremchy również można zrobić sok lub nalewkę.

Owoce czeremchy, dojrzewające późną jesienią, świetnie nadają się na przetwory: dżemy, konfitury, galaretki, nalewki, syropy, soki. Aby pozbyć się pestek wystarczy przegotowane owoce przetrzeć przez sito (ale róbmy to tak, żeby pestek nie uszkodzić). Czeremcha wymaga sporo cukru, a smak i aromat przetworów podkreśli niewielki dodatek kwasku cytrynowego (pozwoli też utrwalić kolor). Ze zbiorem owoców należy poczekać aż będą w pełni dojrzałe (czarne).

Zobacz: Jak zrobić tonik z kwiatów czeremchy, który nawilży skórę i zlikwiduje cienie pod oczami

Czeremcha w kosmetyce

Kwiaty czeremchy warto zebrać z jeszcze jednego powodu. Napar z nich, stosowany zewnętrznie, świetnie działa na skórę. Ma właściwości nawilżające i wygładzające, zmniejsza obrzęki, a także likwiduje cienie pod oczami. Skutecznie także wybiela skórę i przebarwienia. Ma też działanie przeciwzapalne i zmniejsza łojotok.

Czeremcha w ziołolecznictwie

Surowcem zielarskim są kwiaty, kora i owoce czeremchy. Wodne wyciągi z czeremchy mają m.in. działanie uspokajające, obniżają ciśnienie krwi. Są żółcio- i moczopędne, regulują przemianę materii (kora, w przeciwieństwie do kwiatów, działa przeciwbiegunkowo; jednak lepiej jej nie stosować na własną rękę). Czeremcha działa też odkażająco, a wytwarzane przez nią fitoncydy hamują rozwój chorobotwórczych mikroorganizmów.

UWAGA: wyciągi z kwiatów i pędów czeremchy mają też działanie estrogenne i antyandrogenne, więc uważajmy na nie w przypadku problemów z hormonami płciowymi lub przy terapiach hormonalnych.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Koniec hotelu Marriott w Warszawie

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na e-ogrodek.pl e-ogrodek.pl