Formowanie drzew owocowych – jak to się robi

Kiedy dysponujemy niewielkim ogrodem i nie mamy miejsca na założenie sadu, pomyślmy o uprawie drzew owocowych w formie szpaleru.

Tak prowadzone drzewka zajmują znacznie mniej miejsca niż klasyczne formy drzew, lepiej się rozwijają i owocują Wynika to z faktu, że do gałęzi dociera więcej światła i ciepła, dzięki czemu owoce ładniej się wybarwiają, szybciej dojrzewają i osiągają większe rozmiary. Ponadto tak prowadzone drzewka owocowe są wyjątkowo oryginalnym i atrakcyjnym elementem dekoracyjnym.

Do prowadzenia w formie szpaleru nadaje się większość gatunków drzew owocowych (szczególnie szczepionych na podkładkach półkarłowych). Jednak najłatwiej uformować i utrzymać szpaler z jabłoni, grusz i śliw, trochę trudniej natomiast z wiśni, czereśni, moreli i brzoskwiń.

Drzewka uformowane na kształt szpaleru, najlepiej uprawiać przy murze, ogrodzeniu lub ścianie budynku, które będą stanowić dla nich stabilną podporę. Na otwartej przestrzeni drzewka będą potrzebowały specjalnego rusztowania złożonego z mocnych, wbitych w ziemię palików i rozciągniętych miedzy nimi drutów.

Najlepszym miejscem do uprawy drzew szpalerowych jest ściana budynku, która nie tylko daje roślinom stabilną podporę, ale też chroni je przed wiatrem i ogrzewa, oddając ciepło słoneczne nagromadzone w ciągu dnia. Najodpowiedniejsze do tego celu są ściany wschodnie, południowo-wschodnie lub zachodnie, gdyż zapewniają roślinom dostatecznie dużo ciepła i światła.

Dla owocowych szpalerów nie będą natomiast odpowiednie zimne i ocienione ściany północne, gdzie roślinom będzie brakowało słońca i ciepła, ani też wystawy południowe, na których drzewka będą narażone na poparzenia słoneczne. Ogrzane ciepłą, południową ścianą szybciej też podejmą wiosną wegetację, przez co ich kwiaty będą narażone na większe uszkodzenia przez wiosenne przymrozki.

Formowanie szpaleru powinniśmy rozpocząć wiosną, wybierając do tego celu dorodne, zdrowe, dobrze rozwinięte i rozgałęzione drzewka. Po wybraniu dla nich odpowiedniego stanowiska i przygotowaniu rusztowania z drutów lub drewnianych listew (takie rusztowanie może być rozpięte na ścianie lub murze, a na otwartej przestrzeni zamocowane do palików wbitych w ziemię), sadzimy drzewka w odległości polecanej dla danego gatunku i odmiany.

Zwykle jest to ok. 1-1,5 m dla drzew karłowych oraz 2-2,5 m dla drzew półkarłowych i silnie rosnących. Drzewa umieszczamy w odległości ok. 20-30 cm od muru i ustawiamy w taki sposób, aby ich najsilniejsze gałęzie były ułożone w jednej linii wzdłuż rzędu.

Następnie przyginamy kilka najsilniejszych pędów korony (2-4 pędy) do pozycji poziomej lub skośnej (w zależności od wybranego kształtu), mocujemy do listew lub drutów za pomocą sznurków, taśm lub specjalnych wężyków sadowniczych i lekko skracamy (o ok. ¼ długości).

Następnie usuwamy wszystkie pędy rosnące zbyt nisko (poniżej 0,5 m nad ziemią), uszkodzone, złamane, słabe lub nie dające się nagiąć do wymaganego położenia (skierowane na zewnątrz przyszłego szpaleru) oraz skracamy przewodnik na wysokości ok. 50 cm ponad najwyżej położoną parą pędów.

W drugim roku uprawy wybieramy kolejne pędy do kształtowania korony, a pozostałe usuwamy lub skracamy.

Do wyboru mamy wiele różnych form szpalerów, dlatego ciecie i formowanie koron należy prowadzić zgodnie z zasadami przewidzianymi dla danej formy. Najprostsze i najłatwiejsze do formowania są szpalery swobodne, złożone z drzewek o konarach rosnących w płaszczyźnie rzędu.

Trochę trudniejsze będzie kształtowanie innych form szpalerów np. wrzeciona płaskiego (drzewko składa się tylko z przewodnika i dwóch konarów rosnących w płaszczyźnie rzędu), kratownicy, kandelabra (w kształcie litery „U” lub bardziej rozbudowane), wachlarza lub liścia palmowego (palmeta).

Prowadzenie i utrzymanie szpalerowej formy drzewek nie jest łatwym zadaniem i wymaga sporo cierpliwości oraz pracy. Rośliny po wstępnym uformowaniu pozostawione same sobie, bez systematycznego cięcia i dalszego formowania, szybko stracą ładny pokrój i zaczną stwarzać problemy. Jeśli mają się dobrze rozwijać, muszą mieć też zapewnione odpowiednie nawożenie, a w razie potrzeby także nawadnianie.