Truskawki - uprawa i odmiany

Uprawa truskawek nie jest trudna, choć, aby obficie owocowały wymagają sporo zabiegów pielęgnacyjnych i właściwego podłoża. Truskawki to byliny wieloletnie. Gatunek ten powstał przypadkowo. Do Europy w XVII wieku sprowadzono poziomki chilijskie z Ameryki Południowej i poziomki wirginijskie z Ameryki Północnej. Rośliny rosły obok siebie i doszło do przypadkowego wzajemnego zapylenia.

Ogrodnicy ze zdumieniem zauważyli, że owoce przypadkowej krzyżówki są wyjątkowe - tak wielkich i smacznych poziomek nikt wcześniej nie widział. Truskawki przebojem zdobyły europejskie stoły, a przez wieki wyhodowano tyle odmian, że obecnie z powodzeniem można uprawiać je na wielohektarowych plantacjach, w przydomowym ogrodzie, czy doniczce na tarasie i cieszyć się owocami od maja do października.

W Polsce zarejestrowanych jest ok. 50 odmian truskawek. Są to:

• odmiany wczesne, owocujące już pod koniec maja, takie jak Honeoye, Kama, Kent, czy Salut,
• odmiany średnie wytwarzające owoce na przełomie czerwca i lipca (Elkat, Senga Sengana, Onebor),
• późne, owocujące do drugiej połowy lipca (Bogota, Florence, Pandora).

Można też znaleźć odmiany powtarzające owocowanie, których owocami będziemy delektować się od wiosny do pierwszych przymrozków np. Diamante, Ostara, czy Selva.

Wspominając o odmianach truskawek, trzeba rozwiać pewien mit funkcjonujący na rynku, i podtrzymywany przez nieuczciwych producentów w celach marketingowych – dotychczas nie wyhodowano odmian truskawek pnących, czy wiszących. W ten sposób nazywane są odmiany truskawek powtarzające owocowanie, mające zdolność obfitego wytwarzania rozłogów oraz kwiatów i owoców na roślinie głównej, a także na młodych roślinach wyrastających na rozłogach. Najlepszym przykładem takiej odmiany jest Ostara, wytwarzająca wyjątkowo dużą ilość rozłogów.

Kwiaty tej odmiany wyrastają na roślinie głównej i na rozetach liściowych tworzących się na rozłogach, a obfite kwitnienie trwa do jesieni. Ostara wytwarza przy tym długie kwiatostany znacznie wyrastające ponad liście i jaskrawoczerwone, błyszczące owoce. Jeśli nie będziemy usuwać rozłogów, rozepniemy taką odmianę na palikach czy sznurkach i w miarę rozrostu będziemy ją podwiązywać, uzyskamy ciekawy efekt – młode rośliny powstające na wąsach pozbawione kontaktu z ziemią nie wytworzą korzeni, a jedynie kwiaty i owoce, co sprawi, że całość zacznie przypominać pnącze.

Efekt jest na tyle interesujący, że wyhodowano nawet dekoracyjne odmiany truskawek obficie kwitnące (kwiaty mają kolor biały, różowy lub czerwony), lecz nie zawiązujące owoców. Przykładem takiej odmiany może być np. Pink Panda. Nadal jest to - wprawdzie efektownie ukształtowana – jednak tylko truskawka, a nie pnącze. Pnącza charakteryzują się bowiem tym, że potrafią samodzielnie płożyć się w pionie po podporach - tego nie umie żadna truskawka.

Na rynku dostępne są trzy typy sadzonek truskawek – świeże, frigo (mrożone) i doniczkowe. Sadzonki świeże to rośliny bezpośrednio pobrane z roślin macierzystych. Powinny być jak najszybciej posadzone na stanowisku docelowym. Najlepszą porą sadzenia w tym przypadku jest przełom lata i jesieni – od początku września.

Warto jednak posadzić truskawki jak najwcześniej, by dać im czas na rozrośnięcie się i wytworzenie systemu korzeniowego. Jeśli posadzimy sadzonki tuż przed pierwszymi przymrozkami, istnieje ryzyko, że przemarzną. W pierwszym roku po posadzeniu z sadzonek świeżych truskawki słabo owocują, gdyż głównym celem roślin jest zbudowanie systemu korzeniowego.

Wady tej pozbawione są sadzonki doniczkowe. Wstępne ukorzenienie w donicach powoduje, że łatwiej się przyjmują, szybciej rosną i obficiej owocują. Sadzonki doniczkowe są jednak droższe od świeżych.

Coraz większą popularnością cieszą się sadzonki typu frigo. Pierwotnie były przeznaczone na rynek przemysłowych plantacji truskawek, obecnie są dostępne również w niewielkich ilościach, co umożliwia ich kupno nawet przez właścicieli przydomowych ogrodów. Sadzonki tego typu to ukorzenione, dorosłe rośliny wykopywane z gruntu w okresie spoczynku zimowego po pierwszym roku wegetacji i przechowywane w chłodni. Truskawki typu frigo sadzi się wiosną (od marca/kwietnia do czerwca). Mają niebagatelną zaletę - owocują już po dwóch miesiącach od posadzenia. Sadzonki frigo wymagają jednak starannej pielęgnacji i podlewania po posadzeniu, gdyż mogą się nie przyjąć.

Sukces w uprawie truskawek w dużej mierze zależy od przygotowania podłoża. Rośliny te lubią glebę żyzną, zasobną w próchnicę, przewiewną i niespecjalnie wilgotną, o lekko kwaśnym odczynie. Nie tolerują gleb ciężkich i podmokłych. Na podłożach kwaśnych i zasadowych źle rosną i słabo owocują. Podłoże dla truskawek warto zatem zasilić kompostem i dobrze rozluźnić piaskiem.

Niezbędne jest również dokładne odchwaszczenie gleby, gdyż chwasty trudno usunąć z kwitnącej i owocującej plantacji, a ponadto truskawki łatwo pozwalają się zagłuszać. Chwasty można usuwać mechanicznie podczas przekopywania ziemi pod przyszły zagon, dbając by w ziemi nie zostawały fragmenty korzeni perzu, rdestu ziemnowodnego, czy mniszków lekarskich.

Truskawki są roślinami wymagającymi regularnej pielęgnacji, jeśli mają obficie owocować. Najważniejsze jest systematyczne usuwanie chwastów, gdyż łatwo zagłuszają truskawki, znacznie obniżając plony - można je usuwać ręcznie lub stosując herbicydy. Truskawki nie tolerują nadmiaru wody, lecz również przesuszenia podłoża. Dlatego należy je podlewać w sposób umiarkowany, sprawdzając najpierw wilgotność gleby.

Pod koniec kwitnienia podłoże warto wyściółkować korą lub pociętą słomą, co zapobiega jego przesuszaniu i uniemożliwia kontakt owoców z glebą, dzięki czemu są czyste i nie zagniwają. Po zbiorach nie usuwamy ściółki, a delikatnie, by nie uszkodzić roślin, przekopujemy międzyrzędzia na zagonie truskawek mieszając ściółkę z glebą. W ten sposób zasilimy podłoże nawozem organicznym, przyczyniając się do zwiększenia zawartości próchnicy w glebie.

Kolejnym zabiegiem niezbędnym dla obfitego owocowania truskawek jest regularne odcinanie i usuwanie rozłogów - młode rośliny konkurują z roślinami macierzystymi o wodę i składniki mineralne, ograniczając plony.

Truskawki są roślinami doskonale wykorzystującymi składniki mineralne dostępne w glebie, w związku z czym nie wymagają specjalnie intensywnego nawożenia. Kilka razy w okresie wegetacji można zasilić je nawozami wieloskładnikowymi, zwłaszcza gdy rosną w mało żyznej glebie, jednak należy uważać, ponieważ zbyt duża podaż składników pokarmowych powoduje nadmierne tworzenie rozłogów.

Nawożenie kończymy najpóźniej w sierpniu, aby rośliny mogły przygotować się do zimy. Na zimę warto truskawki okryć warstwą ściółki, by zabezpieczyć przed przemarzaniem ich system korzeniowy.

Najwcześniejsze odmiany truskawek owocują w trzecim tygodniu maja. Jeśli jednak nie chcemy czekać "aż tak długo" można ten proces przyspieszyć o tydzień lub dwa. Truskawki uprawiane w szklarni, albo inspekcie foliowym będzie można zbierać od 7 do 14 dni wcześniej, pod warunkiem, że codziennie będziemy otwierać inspekt na kilka godzin, by pszczoły miały okazję zapylić kwiatostany.

Owocowanie truskawek uprawianych w gruncie można przyspieszyć o taki sam okres czasu, budując nad zagonami (tuż po kwitnieniu) foliowe tunele. Jeśli zamiast kosztownego budowania tuneli, okryjemy rośliny folią perforowaną lub geowłókniną truskawki dojrzeją o ok. pół tygodnia szybciej.