Jak przygotować nasiona do wysiewu? Poznaj podstawowe metody. Co to jest stratyfikacja i skaryfikacja nasion? Czy nasiona warto namaczać?

Rośliny wykształciły przez stulecia rozmaite metody rozmnażania, a jedną z najpowszechniejszych stało się wytwarzanie nasion. W zależności od środowiska, w którym dana roślina funkcjonuje, sposoby ich wysiewu bywają jednak różne, a niektóre gatunki potrzebują szczególnych warunków, by ich nasiona mogły wykiełkować i dać początek kolejnemu pokoleniu.

Sprawdź: Jak przygotować rozsady i pikować sadzonki? Porady krok po kroku

Niektóre z nasion ukryte są w owocach i spożywane przez roznoszące je zwierzęta lub ptaki. Dzięki temu w układzie pokarmowym zostają pozbawione mięsistej otoczki i w czystej postaci dostają się do podłoża, gdzie mogą rozpocząć rozwój.Inne okrywa gruba, twarda łupina, która chroni delikatne wnętrze przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi lub zwierzętami.

Aby mogły zakiełkować, muszą więc najpierw wydostać się ze swojej skorupy. Jeszcze inne potrzebują kilkutygodniowego spoczynku w niskich temperaturach, gdyż są wydawane przez rośliny zimujące w gruncie. Gdyby w naturze zaczęły kiełkować od razu po wysiewie, zima z pewnością zniszczyłaby młode roślinki i gatunek nie miałby szans na przetrwanie.

Niektóre z nasion mogą bez szwanku czekać na wysiew wiele miesięcy lub lat (np. nasiona dyni ok. 4 lata), inne tracą możliwość kiełkowania już po kilku tygodniach od chwili zbioru (np. kawa).

Wszystkie te uwarunkowania dotyczące nasion, zostały wykształcone przez rośliny ze względu na określone warunki bytowania i są częścią procesu ich adaptacji do środowiska. Dlatego też, kiedy podejmujemy próbę wyhodowania roślin przy pomocy nasion, musimy mieć na uwadze wymagania konkretnego gatunku.

Polecamy: Doniczki do rozsad. Najlepsze patenty na siew nasion

Poza tym musimy też pamiętać, że rośliny rozmnażane generatywnie (z nasion), nie zawsze zachowują cechy mateczne i mogą bardzo różnić się od egzemplarza wyjściowego. Dzieje się tak z wielu powodów. Jednym z nich jest łatwość krzyżowania się odmianowego (np. liliowce), innym natomiast duża różnorodność materiału genetycznego, jaki występuje u roślin-mieszańców.

Mimo to zwykle rośliny uzyskane w taki sposób są zdrowsze, a ich ilość większa, niż w wyniku rozmnażania wegetatywnego (z części rośliny matecznej np. kłączy). Aby jednak uzyskać sadzonki przez rozmnażanie z nasion, niekiedy trzeba je przed wysiewem odpowiednio przygotować, biorąc pod uwagę ich naturalny cykl rozwojowy.

Jeśli pozyskujemy nasiona z wnętrza dojrzałego owocu, trzeba je najpierw oczyścić z resztek miąższu i wypłukać, a następnie osuszyć na sicie (np. nasiona pomidorów, dyni).

Nasiona posiadające grubą warstwę zewnętrzną (np. łupinę), należy poddać skaryfikacji. Zabieg ten polega na mechanicznym (lub innym np. termicznym) uszkodzeniu skorupy zewnętrznej przez pocieranie pilnikiem bądź papierem ściernym. Umożliwia to dotarcie wilgoci do wnętrza nasienia i znacznie przyspiesza kiełkowanie.

Taki zabieg poleca się przy rozmnażaniu palm, dracen czy bananów.

Zupełnie innym zabiegiem, o nieco podobnej nazwie jest stratyfikacja. Polega ona na poddaniu nasion działaniu niskich temperatur przez pewien okres czasu, na ogół nie krótszy niż 4 tygodnie. W tym celu umieszcza się nasiona w lekkim, delikatnie wilgotnym podłożu (np. torfie lub piasku) i przechowuje w temperaturze 0-5 °C.

Takiego przygotowania wymagają nasiona wielu gatunków bylin, krzewów i drzew zimujących w gruncie. Do najbardziej popularnych należy np. lawenda wąskolistna. Są jednak gatunki, które oczekują bardziej złożonego procesu stratyfikacji, polegającego na przebywaniu ich nasion w różnych temperaturach, zarówno ciepłych jak i zimnych (np. grab, głóg).

W przypadku nasion, które dłuży czas były przechowywane w stanie suchym warto zastosować zabieg namaczania, który znacznie ułatwi ich kiełkowanie. Można umieszczać je na ok. doby w ciepłej wodzie (ok. 30°C) i po tym czasie od razu wysiać lub też ułożyć na wilgotnym, przewiewnym podłożu (np. z gazy lub waty) i przykryć warstwą przepuszczalnego, mokrego materiału.

Kiedy po kilku dniach pojawią się pierwsze kiełki, nasiona należy od razu wysiać do przygotowanego podłoża.

Pomocniczą metodą jest też zaprawianie nasion. Polega ona między innymi na pokryciu ich środkiem chemicznym (np. zaprawa nasienna w formie proszku) o właściwościach grzybo- i bakteriobójczych. Taki zabieg zabija patogeny chorobotwórcze, które mogłyby znajdować się na powierzchni nasienia i znacznie ogranicza możliwość wystąpienia choroby, szczególnie na etapie kiełkowania. W warunkach hodowlanych stosuje się też inne metody zaprawiania min. termiczne, jednak w uprawie amatorskiej, chemiczne zaprawianie nasion na ogół jest wystarczające.

Wszystkie te zabiegi bardzo pomagają w uzyskaniu zdrowych, silnych siewek, ale nie możemy też zapomnieć o innych uwarunkowaniach, takich jak odpowiednie, wysterylizowane (np. termicznie) podłoże oraz właściwa temperatura, wilgotność oraz oświetlenie. Uzyskanie młodych roślin za pomocą siewu jest więc niekiedy dość pracochłonną metodą, ale mogącą przynieść wiele satysfakcji.