Kurkuma – kłącze o wszechstronnych właściwościach

Ostryż długi, będący bliskim kuzynem imbiru, to jedna z bardziej cenionych roślin przyprawowych i leczniczych. Z jego kłącza pozyskiwana jest aromatyczna i intensywnie żółta przyprawa nazywana kurkumą, która znana jest ze swoich właściwości leczniczych i barwierskich.

Licencja CC BY-SA 3.0

Siła działania barwnika z kurkumy jest podobna do działania szafranu, ale ponieważ kurkuma jest od niego kilkakrotnie tańsza, jej popularność stale rośnie. Niezwykłe właściwości ostryżu, doceniano już w czasach starożytnych, traktując uzyskany z jego korzeni proszek jako aromatyczną przyprawę i naturalny barwnik oraz jako i wartościowy środek leczniczy. Ojczyzną ostryżu są tereny położone na obszarze Południowo-Wschodniej Azji i to właśnie tam roślina jest najbardziej popularna.

W kuchni kurkumę wykorzystuje się głównie jako barwnik spożywczy, za pomocą którego można uzyskać piękny, żółty kolor ryżu, masła, rosołu, jajecznicy, omletów, kremowych zup, sosów, musztardy, serów, makaronów, marynat, pikli, pasty do pieczywa, ciast drożdżowych, biszkoptów i likierów. Silny aromat oraz lekko kwaskowaty i pikantny smak kurkumy, doskonale pasuje też do potraw z ryb i owoców morza, dań mięsnych (głównie z kurczaka i jagnięciny) i warzywnych, a także rozmaitych potrawek i risotto, które uzyskują dzięki niej wyjątkowy charakter.

Kurkuma jest też składnikiem wielu orientalnych mieszanek przyprawowych (m.in.: popularnej przyprawy curry). Doskonale komponuje się z pieprzem, papryką oraz cynamonem, ale niezbyt dobrze pasuje do imbiru i aromatycznych ziół (np. bazylii, tymianku, oregano). Kurkuma łatwo rozpuszcza się w tłuszczach i alkoholach, ale niezbyt dobrze w wodzie. Jest też niestety dość słabo przyswajalna, co jednak może poprawić towarzystwo pieprzu (zawarta w nim piperyna, poprawia wchłanianie kurkuminy). W kuchni kurkuma powinna być stosowana z umiarem, gdyż w większych ilościach powoduje gorzknienie potraw.

Kurkumę ceni się jednak nie tylko ze względu na piękny kolor i wspaniały aromat, ale też ze względu na jej właściwości lecznicze. Liczne badania naukowe udowodniły, że wchodzące w skład kurkumy związki chemiczne (m.in. kurkumina, turmeron, olejki eteryczne, minerały, witaminy, kwasy organiczne), mają działanie przeciwwirusowe, przeciwgrzybiczne, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, żółciopędne i przeciwnowotworowe.

Systematyczne spożywanie kurkumy (ok. ½ łyżeczki dziennie) wspomaga trawienie, zapobiega wzdęciom i zaparciom oraz ułatwia leczenie wrzodów układu pokarmowego.

Kurkuma może być też niezastąpiona w łagodzeniu objawów przeziębienia i grypy, wzmacniając jednocześnie działanie układu odpornościowego. Stosowana do płukania jamy ustnej przy nieżytach górnych dróg oddechowych, łagodzi objawy zapalenia gardła i krtani.

Właściwości żółciopędne kurkumy są natomiast cenione przy schorzeniach woreczka żółciowego, trzustki i żołądka. Kurkuma może także obniżać we krwi poziom złego cholesterolu, zapobiegając miażdżycy i chorobom układu krwionośnego oraz regulować poziom cukru we krwi, wspomagając w ten sposób leczenie cukrzycy. Ze względu na obecność tumeronu, kurkuma poprawia też funkcjonowanie mózgu i sprzyja regeneracji oraz namnażaniu się komórek mózgowych, dzięki czemu może być pomocna w leczeniu udarów i choroby Alzheimera.

Ważnym odkryciem są również właściwości antynowotworowe kurkuminy, pomagające zapobiegać i leczyć różne rodzaje raka (np. raka żołądka, jelita, jajnika, płuc, piersi). Stosowanie preparatów z kurkumy w chorobie nowotworowej, wzmacnia działanie niektórych leków i utrudnia przerzuty.

Mimo cudownych właściwości kurkumy, nie wszyscy mogą ją stosować. Ze względu na właściwości żółciopędne, kurkuma może m.in. wzmagać skurcze i bóle u osób cierpiących z powodu kamieni żółciowych. Kurkuma może także wchodzić w interakcje z niektórymi lekami. Podobnie jak wzmacnia działanie leków przeciwnowotworowych, może też wzmagać działanie innych preparatów, doprowadzając do ich przedawkowania (np. insuliny). Może też zaburzać wchłanianie niektórych leków, osłabiając w ten sposób ich działanie terapeutyczne (np. leki na ciśnienie).