Macierzanka (tymianek) – jakie ma właściwości lecznicze i zastosowanie

Michał Laszczak
Macierzanka (tymianek) to niewielka krzewinka o pięknym aromacie. Kilka gatunków macierzanki ma właściwości lecznicze, można je też stosować jako przyprawę.
Macierzanka (tymianek) to niewielka krzewinka o pięknym aromacie. Kilka gatunków macierzanki ma właściwości lecznicze, można je też stosować jako przyprawę. Katarzyna Laszczak
Macierzanka to nazwa rodzaju roślin, z której przynajmniej trzy mają cenne właściwości lecznicze, ale nie jest to jedyne zastosowanie macierzanki. Piszemy, jakie właściwości ma macierzanka i jak ją stosować.

Macierzanka czyli tymianek

Macierzanka to polska nazwa kilkuset gatunków roślin, znanych także jako… tymianek (od łacińskiej nazwy Thymus). Tymianek na pewno kojarzymy z rośliną przyprawową, chętnie stosowaną w naszej kuchni i dość często uprawianą, nawet na balkonach i parapetach.

Nazwa „tymianek” najbardziej przylgnęła do macierzanki tymianek (Thymus vulgaris), czyli tymianku właściwego. Ta roślina pochodzi z regionu Morza Śródziemnego i wraz ze śródziemnomorską kuchnią, upowszechniła się u nas.

Ale macierzanek jest znacznie więcej i niektóre z nich rosną też dziko w Polsce. Wśród nich warto zwrócić uwagę na macierzankę piaskową (Thymus serpyllum) oraz macierzankę zwyczajną (Thymus pulegioides). Pierwsza z nich rośnie obficiej na Niżu Polskim, druga – raczej na południu kraju.

Wszystkie trzy macierzanki mają zbliżony wygląd – to niskie krzewinki o wąskich lancetowatych listkach i najczęściej fioletowych, drobnych kwiatach (zdarzają się również kwitnące na biało). Kwiaty pojawiają się na końcach pędów, zebrane po kilka sztuk. Cała roślina ma też charakterystyczny, przyjemny zapach, a to za sprawą olejków eterycznych, które zawiera.

Zarówno macierzanka tymianek, jak i macierzanka piaskowa i macierzanka zwyczajna mają zbliżone właściwości lecznicze i zastosowanie, dlatego omówimy je razem.

Macierzankę piaskową i zwyczajną możemy uprawiać w ogrodzie, a tymianek - w doniczce (nie jest w pełni mrozoodporny).
Macierzankę piaskową i zwyczajną możemy uprawiać w ogrodzie, a tymianek - w doniczce (nie jest w pełni mrozoodporny). Hans - pixabay.com

Właściwości lecznicze macierzanki

Właściwości lecznicze macierzanki (tymianku) były znane i wykorzystywane od starożytności. Dioskurydes (grecko-rzymski lekarz, żyjący w I wieku n.e.) pisał „wszyscy znają tymianek” i zalecał stosowanie go m.in. na kaszel. Macierzanka ma rzeczywiście działanie wyksztuśne i pomaga w zwalczaniu tej dolegliwości (np. bardzo skuteczna jest łączona z podbiałem – taki zestaw można kupić w postaci tabletek do ssania).

Ale macierzanka (tymianek) ma również działanie odkażające – zwalcza zarówno grzyby, jak i wirusy i bakterie. Mówi się nawet o tym, że wspomaga działanie antybiotyków. Stosuje się ją np. do płukania gardła, ale działa też kojąco na skórę, również przy ugryzieniach komarów, czy lekkich poparzeniach. Macierzanka ma też właściwości relaksujące i działa korzystnie na układ nerwowy. Kąpiel z dodatkiem olejku eterycznego lub wywaru ukoi i nerwy, i skórę.

Macierzanka poprawia też trawienie i ma lekko wiatropędne działanie. Dlatego dodawana do ciężkostrawnych potraw, pomaga organizmowi uporać się z nimi.

Macierzanka tymianek jako przyprawa

Tymianek jest bardzo aromatyczną przyprawą, a jego łagodny smak przypada do gustu chyba każdemu. Świetnie pasuje do wszelkiego rodzaju warzyw, podawanych czy to na ciepło, czy w postaci sałatek. Podkreśla też smak mięs i ryb, zup i sosów. Jako przyprawę można stosować też macierzankę piaskową i macierzankę zwyczajną. Mają one nieco bardziej goryczkowy posmak niż tymianek.

Macierzanka jako roślina ozdobna - uprawa macierzanki

Polskie gatunki macierzanki (piaskową i zwyczajną) możemy bez większego problemu uprawiać w ogrodzie. Pięknie wygląda na ogródkach skalnych, ale może też stanowić obrzeża rabat, dobrze rośnie też na suchych murkach. Macierzanka nie ma dużych wymagań uprawowych – potrzebuje słońca i przepuszczalnej ziemi. Dobrze znosi przejściową suszę. Macierzanka, szczególnie macierzanka piaskowa, jest rośliną bardzo miododajną, więc jeśli ją posadzimy w ogrodzie, spodziewajmy się wizyt pszczół.

Podobne wymagania ma macierzanka tymianek, ale nie jest ona w pełni mrozoodporna, dlatego lepiej nadaje się do uprawy w doniczkach (na zimę przenosimy je do domu).

Surowiec zielarski macierzanki to całe, niezdrewniałe łodygi z liśćmi i kwiatami. Najlepiej ścinać je na początki kwitnienia.
Surowiec zielarski macierzanki to całe, niezdrewniałe łodygi z liśćmi i kwiatami. Najlepiej ścinać je na początki kwitnienia. Hans - pixabay.com

Jak wykorzystać macierzankę – napary z macierzanki do picia i kąpieli

Jeśli uprawiamy macierzankę tymianek, piaskową lub zwyczajną to możemy ją zbierać samodzielnie, praktycznie przez cały sezon. Zaleca się zbierać ją na początku kwitnienia, ale systematycznie ścinana, będzie regularnie kwitła i rozkrzewiała się. Warto ją również systematycznie suszyć, najlepiej w cieniu.

Bez problemu można przygotować napar z macierzanki do picia – łyżkę suszonej macierzanki wystarczy zalać szklanką wody i parzyć pod przykryciem przez ok. 15 minut. Taki napar, pity 3-4 razy dziennie pomaga przy grypie, przeziębieniu, zapaleniu oskrzeli. Kiedy przestygnie, można go dosłodzić miodem.

Równie proste jest przygotowanie macierzankowej kąpieli. Do tego potrzebujemy ok. 200 g ziela macierzanki, które zalewa się ok. 3 litrami wrzątku. Taki napar odcedza się i wlewa do wanny z wodą

Uwaga: mowa tu o zielu macierzanki czyli łodygach z liśćmi. Jeśli chcemy wykorzystać w ten sposób przyprawę kuchenną tymianek, to zwróćmy uwagę na to, że są w niej same liście, a więc jest ona nieco „mocniejsza”.

Macierzanki (tymianki) to rośliny miododajne.
Macierzanki (tymianki) to rośliny miododajne. Katarzyna Laszczak

Olejek macierzankowy i olejek tymiankowy

W drogeriach i sklepach zielarskich można kupić również olejki eteryczne – olejek macierzankowy (najczęściej na bazie macierzanki piaskowej) oraz olejek tymiankowy (na bazie macierzanki tymianek). Jeśli chcemy korzystać z macierzankowych kąpieli, to są one znacznie wygodniejsze w użyciu – wystarczy kilka kropli wlać do wanny. Można je także stosować do płukania gardła czy inhalacji, a także na skórę. Pamiętajmy tylko o dwóch rzeczach:

  1. to ma być olejek eteryczny z macierzanki lub tymianku (a nie „olejek zapachowy” czy „kompozycja zapachowa”),
  2. nigdy nie należy stosować olejku eterycznego w postaci nierozcieńczonej (wystarczy dolać do niego wody lub zwykłego oleju).

Polecamy też: Goździki - przyprawę o właściwościach leczniczych

Macierzanka rośnie dziko w Polsce. Jest to  przede wszystkim macierzanka piaskowa (na Niżu) i macierzanka zwyczajna (na południu).
Macierzanka rośnie dziko w Polsce. Jest to przede wszystkim macierzanka piaskowa (na Niżu) i macierzanka zwyczajna (na południu). Katarzyna Laszczak

 

 

od 16 lat
Wideo

DŁ - Remonty Doroty Szelągowskiej w Matce Polce w Łodzi

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Komentarze

Komentowanie artykułów jest możliwe wyłącznie dla zalogowanych Użytkowników. Cenimy wolność słowa i nieskrępowane dyskusje, ale serdecznie prosimy o przestrzeganie kultury osobistej, dobrych obyczajów i reguł prawa. Wszelkie wpisy, które nie są zgodne ze standardami, proszę zgłaszać do moderacji. Zaloguj się lub załóż konto

Nie hejtuj, pisz kulturalne i zgodne z prawem komentarze! Jeśli widzisz niestosowny wpis - kliknij „zgłoś nadużycie”.

Podaj powód zgłoszenia

Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu.
Wróć na e-ogrodek.pl e-ogrodek.pl