Macierzanka (tymianek) – jakie ma właściwości lecznicze i zastosowanie

Michał Laszczak
Macierzanka (tymianek) to niewielka krzewinka o pięknym aromacie. Kilka gatunków macierzanki ma właściwości lecznicze, można je też stosować jako przyprawę.
Macierzanka (tymianek) to niewielka krzewinka o pięknym aromacie. Kilka gatunków macierzanki ma właściwości lecznicze, można je też stosować jako przyprawę. Katarzyna Laszczak
Macierzanka to nazwa rodzaju roślin, z której przynajmniej trzy mają cenne właściwości lecznicze, ale nie jest to jedyne zastosowanie macierzanki. Piszemy, jakie właściwości ma macierzanka i jak ją stosować.

Macierzanka czyli tymianek

Macierzanka to polska nazwa kilkuset gatunków roślin, znanych także jako… tymianek (od łacińskiej nazwy Thymus). Tymianek na pewno kojarzymy z rośliną przyprawową, chętnie stosowaną w naszej kuchni i dość często uprawianą, nawet na balkonach i parapetach.

Nazwa „tymianek” najbardziej przylgnęła do macierzanki tymianek (Thymus vulgaris), czyli tymianku właściwego. Ta roślina pochodzi z regionu Morza Śródziemnego i wraz ze śródziemnomorską kuchnią, upowszechniła się u nas.

Ale macierzanek jest znacznie więcej i niektóre z nich rosną też dziko w Polsce. Wśród nich warto zwrócić uwagę na macierzankę piaskową (Thymus serpyllum) oraz macierzankę zwyczajną (Thymus pulegioides). Pierwsza z nich rośnie obficiej na Niżu Polskim, druga – raczej na południu kraju.

Wszystkie trzy macierzanki mają zbliżony wygląd – to niskie krzewinki o wąskich lancetowatych listkach i najczęściej fioletowych, drobnych kwiatach (zdarzają się również kwitnące na biało). Kwiaty pojawiają się na końcach pędów, zebrane po kilka sztuk. Cała roślina ma też charakterystyczny, przyjemny zapach, a to za sprawą olejków eterycznych, które zawiera.

Zarówno macierzanka tymianek, jak i macierzanka piaskowa i macierzanka zwyczajna mają zbliżone właściwości lecznicze i zastosowanie, dlatego omówimy je razem.

Macierzankę piaskową i zwyczajną możemy uprawiać w ogrodzie, a tymianek - w doniczce (nie jest w pełni mrozoodporny).
Macierzankę piaskową i zwyczajną możemy uprawiać w ogrodzie, a tymianek - w doniczce (nie jest w pełni mrozoodporny). Hans - pixabay.com

Właściwości lecznicze macierzanki

Właściwości lecznicze macierzanki (tymianku) były znane i wykorzystywane od starożytności. Dioskurydes (grecko-rzymski lekarz, żyjący w I wieku n.e.) pisał „wszyscy znają tymianek” i zalecał stosowanie go m.in. na kaszel. Macierzanka ma rzeczywiście działanie wyksztuśne i pomaga w zwalczaniu tej dolegliwości (np. bardzo skuteczna jest łączona z podbiałem – taki zestaw można kupić w postaci tabletek do ssania).

Ale macierzanka (tymianek) ma również działanie odkażające – zwalcza zarówno grzyby, jak i wirusy i bakterie. Mówi się nawet o tym, że wspomaga działanie antybiotyków. Stosuje się ją np. do płukania gardła, ale działa też kojąco na skórę, również przy ugryzieniach komarów, czy lekkich poparzeniach. Macierzanka ma też właściwości relaksujące i działa korzystnie na układ nerwowy. Kąpiel z dodatkiem olejku eterycznego lub wywaru ukoi i nerwy, i skórę.

Macierzanka poprawia też trawienie i ma lekko wiatropędne działanie. Dlatego dodawana do ciężkostrawnych potraw, pomaga organizmowi uporać się z nimi.

Macierzanka tymianek jako przyprawa

Tymianek jest bardzo aromatyczną przyprawą, a jego łagodny smak przypada do gustu chyba każdemu. Świetnie pasuje do wszelkiego rodzaju warzyw, podawanych czy to na ciepło, czy w postaci sałatek. Podkreśla też smak mięs i ryb, zup i sosów. Jako przyprawę można stosować też macierzankę piaskową i macierzankę zwyczajną. Mają one nieco bardziej goryczkowy posmak niż tymianek.

Macierzanka jako roślina ozdobna - uprawa macierzanki

Polskie gatunki macierzanki (piaskową i zwyczajną) możemy bez większego problemu uprawiać w ogrodzie. Pięknie wygląda na ogródkach skalnych, ale może też stanowić obrzeża rabat, dobrze rośnie też na suchych murkach. Macierzanka nie ma dużych wymagań uprawowych – potrzebuje słońca i przepuszczalnej ziemi. Dobrze znosi przejściową suszę. Macierzanka, szczególnie macierzanka piaskowa, jest rośliną bardzo miododajną, więc jeśli ją posadzimy w ogrodzie, spodziewajmy się wizyt pszczół.

Podobne wymagania ma macierzanka tymianek, ale nie jest ona w pełni mrozoodporna, dlatego lepiej nadaje się do uprawy w doniczkach (na zimę przenosimy je do domu).

Surowiec zielarski macierzanki to całe, niezdrewniałe łodygi z liśćmi i kwiatami. Najlepiej ścinać je na początki kwitnienia.
Surowiec zielarski macierzanki to całe, niezdrewniałe łodygi z liśćmi i kwiatami. Najlepiej ścinać je na początki kwitnienia. Hans - pixabay.com

Jak wykorzystać macierzankę – napary z macierzanki do picia i kąpieli

Jeśli uprawiamy macierzankę tymianek, piaskową lub zwyczajną to możemy ją zbierać samodzielnie, praktycznie przez cały sezon. Zaleca się zbierać ją na początku kwitnienia, ale systematycznie ścinana, będzie regularnie kwitła i rozkrzewiała się. Warto ją również systematycznie suszyć, najlepiej w cieniu.

Bez problemu można przygotować napar z macierzanki do picia – łyżkę suszonej macierzanki wystarczy zalać szklanką wody i parzyć pod przykryciem przez ok. 15 minut. Taki napar, pity 3-4 razy dziennie pomaga przy grypie, przeziębieniu, zapaleniu oskrzeli. Kiedy przestygnie, można go dosłodzić miodem.

Równie proste jest przygotowanie macierzankowej kąpieli. Do tego potrzebujemy ok. 200 g ziela macierzanki, które zalewa się ok. 3 litrami wrzątku. Taki napar odcedza się i wlewa do wanny z wodą

Uwaga: mowa tu o zielu macierzanki czyli łodygach z liśćmi. Jeśli chcemy wykorzystać w ten sposób przyprawę kuchenną tymianek, to zwróćmy uwagę na to, że są w niej same liście, a więc jest ona nieco „mocniejsza”.

Macierzanki (tymianki) to rośliny miododajne.
Macierzanki (tymianki) to rośliny miododajne. Katarzyna Laszczak

Olejek macierzankowy i olejek tymiankowy

W drogeriach i sklepach zielarskich można kupić również olejki eteryczne – olejek macierzankowy (najczęściej na bazie macierzanki piaskowej) oraz olejek tymiankowy (na bazie macierzanki tymianek). Jeśli chcemy korzystać z macierzankowych kąpieli, to są one znacznie wygodniejsze w użyciu – wystarczy kilka kropli wlać do wanny. Można je także stosować do płukania gardła czy inhalacji, a także na skórę. Pamiętajmy tylko o dwóch rzeczach:

  1. to ma być olejek eteryczny z macierzanki lub tymianku (a nie „olejek zapachowy” czy „kompozycja zapachowa”),
  2. nigdy nie należy stosować olejku eterycznego w postaci nierozcieńczonej (wystarczy dolać do niego wody lub zwykłego oleju).

Polecamy też: Goździki - przyprawę o właściwościach leczniczych

Macierzanka rośnie dziko w Polsce. Jest to  przede wszystkim macierzanka piaskowa (na Niżu) i macierzanka zwyczajna (na południu).
Macierzanka rośnie dziko w Polsce. Jest to przede wszystkim macierzanka piaskowa (na Niżu) i macierzanka zwyczajna (na południu). Katarzyna Laszczak

 

 

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Dom i nieruchomości

Polecane oferty

* Najniższa cena z ostatnich 30 dniMateriały promocyjne partnera
Wróć na e-ogrodek.pl e-ogrodek.pl