Nawrot rozpierzchły na skalniak i nie tylko. Uprawa i pielęgnacja

Nawrot rozpierzchły nie jest jeszcze bardzo popularny, ale warto na tę roślinę zwrócić uwagę. Może być piękną ozdobą skalniaka (w sklepach ogrodniczych bywa sprzedawana właśnie z roślinami skalniakowymi). Jednak nawrot można także sadzić na rabatach kwiatowych. Ze względu na to, że nie jest wysoki, idealnie nadaje się na obwódki. Jego pędy z czasem tworzą piękny zielono-niebieski dywanik, jednak nie jest to roślina ekspansywna. Można go też wykorzystać do obsadzenia murków (ale nie wapiennych, bo takiego podłoża nie lubi).

Nawrot rozpierzchły jest znany pod kilkoma botanicznymi nazwami: Glandora diffusa, Lithodora diffusa, Lithospermum diffusum. Nazwy „lithodora” używa się również potocznie, zamiennie z „nawrotem”. Ta nazwa oznacza „dar kamienia”, co wiąże się z tym, że w naturze te rośliny rosną w kamienistym podłożu.

Nawrot rozpierzchły nie jest wysoką rośliną, bo dorasta do ok. 15 cm wys. Ale jego pędy są rozłożyste i mogą osiągać do ok. 30 cm długości. To krzewinka – ma częściowo drewniejące pędy. Nawrot ma stosunkowo długie i wąskie liście. Są skórzaste, pokryte delikatnymi włoskami i częściowo zimozielone (mogą kojarzyć się z liśćmi rozmarynu).

Jednak lithodorę uprawia się głównie ze względu na kwiaty. Najczęściej są one intensywnie niebieskie, ale występują także  odmiany o kwiatach białych (Alba, Pete's Favorite). Są też odmiany dwubarwne: z białą obwódką i niebieskimi paskami na płatkach (odmiana Star lub Blue Star) oraz jej "negatyw" - z obwódką niebieską i białymi paskami (odmiana White Star). W Polsce najczęściej spotyka się odmianę Heavenly Blue o lazurowych kwiatach.

licencja CC BY-SA 4.0

Nawrot rozpierzchły zaczyna kwitnąć pod koniec maja. Najintensywniej kwitnie w czerwcu, ale kwiaty pojawiają się przez cały sezon.

Nawrotu nie trzeba koniecznie przycinać. Ale jeśli przytniemy pędy po tym pierwszym kwitnieniu, doczekamy się drugiego "wysypu" kwiatów we wrześniu. Nawrot warto też przyciąć, jeśli jego pokrój jest nieładny i zbyt luźny. Dzięki temu lepiej rozkrzewi się i zagęści. Dodatkowo wiosną usuwamy uszkodzone po zimie i przemarznięte pędy.

Lithodora należy do roślin łatwych w uprawie. Wystarczy go posadzić w słonecznym i zacisznym miejscu. Warto mu zapewnić żyzną, próchniczą, ale przepuszczalną ziemię o lekko kwaśnym odczynie. Może rosnąć nawet na piaszczystych lub żwirowych glebach. Dobrze sprawdza się dodatek kompostu, który wzbogaci podłoże o materię organiczną i poprawi jej strukturę.

W sezonie, jeśli dłużej nie pada, roślinę warto podlewać, bo najlepiej rośnie i kwitnie w lekko wilgotnym podłożu. Jednak ziemia nie może być mokra (nie powinna zatrzymywać wody). Mokre i ciężkie podłoże nie jest korzystne dla nawrotów w ogóle, a zimą może wręcz uniemożliwić przetrwanie tej rośliny.

Nawrot rozpierzchły pochodzi z regionu Morza Śródziemnego i nie jest w pełni odporny na mróz (strefa 6-10). Ale w cieplejszych zakątkach Polski oraz na osłoniętych stanowiskach radzi sobie dobrze oraz na osłoniętych stanowiskach. Na zimę warto go jednak okryć (np. stroiszem), szczególnie jeśli miałby być mróz bez śniegu.

Nawrot warto regularnie pielić, bo szybko może zostać zdominowany przez chwasty czy nawet szybciej rosnące rośliny ozdobne.

Te rośliny nie wymagają intensywnego nawożenia. Można stosować kompost lub nawóz do roślin kwitnących. Jeśli zauważymy, że ich liście jaśnieją i żółkną, może to oznaczać, że odczyn gleby jest zbyt wysoki. Wtedy można sięgnąć po rozcieńczony nawóz do roślin kwasolubnych.

Duże kępy nawrotu można rozmnażać przez podział. Robi się to wczesną wiosną (lub jesienią, ale to mniej korzystny termin). Nawrot można też uzyskać z sadzonek półzdrewniałych. Uzyskamy je, przycinając roślinę po kwitnieniu (latem). Z pędu usuwamy dolne liście (do połowy lub 2/3 długości), zanurzamy końcówkę w odpowiednim ukorzeniaczu i umieszczamy w przepuszczalnym podłożu. Sadzonki można nakryć folią, ale trzeba uważać, żeby się nie zaparzyły. Stawiamy je w jasnym miejscu, ale takim, żeby słońce nie świeciło na nie bezpośrednio. Po 3-4 tygodniach sadzonki powinny się ukorzenić.

Warto wiedzieć, że w Polsce rośnie dziko inny nawrot – lekarski (Lithospermum officinale). Występuje przede wszystkim na niżu. Ta roślina nie ma dużych walorów ozdobnych, ale za to ma pewne właściwości lecznicze, jest też stosowana w kosmetyce (wykazuje m.in. właściwości ściągające i przeciwkrwotoczne).

Nawroty są spokrewnione z ogórecznikami (rodzina Boraginaceae), które są i ziołem, i rośliną ozdobną, a także jadalną.