Ogórecznik – jak uprawiać tę roślinę, jakie ma właściwości i jak ją wykorzystać

Ogórecznik to roślina łatwa w uprawie, która ozdobi rabaty kwiatowe. Ale ma także sporo właściwości leczniczych – może być stosowana zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Nie bez znaczenia jest również zapach i smak ogórecznika, który warto wykorzystać w kuchni.

Ogórecznik lekarski (Borago officinalis) jest jednoroczną, szybko rosnącą rośliną. Ma wzniesioną łodygę, dorastającą do ok. 60 cm wysokości. Na jej szczycie latem pojawiają się dość duże i dekoracyjne kwiaty. Mają one po pięć płatków, najczęściej intensywnie niebieskich, choć są również białe. Są one przedzielone charakterystycznymi, wąskimi zielonymi listkami (to działki kielicha), kwiaty w centralnej części mają także białe tzw. osklepki. Kwiaty są zebrane w luźne kwiatostany.

Dolne liście ogórecznika są dość duże i eliptyczne, górne (wyrastające na łodydze) – mniejsze i wydłużone. Kiedyś liście tej rośliny nazywano „językiem wołu”. Zarówno starsze liście, jak i pędy są gęsto pokryte drobnymi, szorstkimi włoskami.

Ogóreczniki nie są wymagające w uprawie. Jako przybysze z południa (pochodzą z rejonu Morza Śródziemnego) lubią słońce. Najlepiej rosną na żyznych i średnio wilgotnych ziemiach o odczynie zbliżonym do obojętnego (pH 6,5-7).

Nie wymagają pielęgnacji – praktycznie nie trzeba ich nawozić ani podlewać. Warto jednak zadbać o to, żeby ziemia wokół nich była odchwaszczona.

Ogóreczniki sieje się wiosną (w kwietniu), wprost do gruntu. Ponieważ są dość duże, potrzebują miejsca wokół siebie, dlatego nie należy ich siać gęsto, a w razie potrzeby – siewki należy przerwać (powinny rosnąć w rozstawie 40x40 cm). Siejąc ogórecznik trzeba uzbroić się w cierpliwość – kiełkuje po 2-3 tygodniach, często nierównomiernie. Raz posadzone, dość chętnie rozsiewają się same. Bywa też, że „wyprowadza się” z ogrodu i rozsiewa po okolicy, rosnąc dziko.

Warto wiedzieć, że ich nasiona osiągają zdolność do kiełkowania dopiero po o. dwóch miesiącach tzw. dojrzewania pożniwnego.

Ogóreczniki można uprawiać zarówno na rabatach kwiatowych, ziołowych, jak i na grządkach warzywnych (szczególnie korzystne jest ich połączenie z truskawkami oraz poziomkami i pomidorami). Ale ogóreczniki można także wysiać do doniczek na balkonie lub tarasie. Pamiętajmy jednak, że to spore i silnie rosnące rośliny, które w doniczce będą konkurencją dla innych.

Kwiaty ogórecznika docenią pszczoły, trzmiele, motyle - to roślina bardzo bogata w nektar (miododajna).

Polska nazwa ogórecznika nie wzięła się znikąd – ma on świeży zapach i smak przypominający ogórki. W kuchni najczęściej wykorzystuje się młode liście ogórecznika, które jeszcze nie są pokryte szorstki włoskami. Można je jeść na surowo, dodawać do serów, sałatek, past, chłodników. Starsze liście również nadają się do spożycia, ale po obgotowaniu. W niektórych krajach są dodawane do zup, można je także przyrządzać jak szpinak.

Niezwykły wygląd i smak potrawom i napojom nadają świeże kwiaty ogórecznika. Można je dodawać do sałatek, kanapek, koktajli. Ponieważ dobrze nadają się do mrożenia, można je wrzucać do pojemniczków, w których robi się kostki lodu. Pięknie wyglądają i dobrze smakują również w wersji kandyzowanej – w takiej postaci świetnie nadają się do deserów.

Ogórecznik ma wiele właściwości prozdrowotnych, które były doceniane już w starożytności. Grecko-rzymski lekarz Dioskurydes polecał go m.in. na gorączkę, ale też „na rozweselenie” (liście ogórecznika z winem).

Obecnie wiadomo, że ogórecznik działa przeciwzapalnie i przeciwalergicznie, zmniejsza krzepliwość krwi, obniża ciśnienie, spowalnia zmiany miażdżycowe. Bywa także polecany przy nieżytach górnych dróg oddechowych i suchym kaszlu. Stosowany zewnętrznie pomaga przy problemach skórnych – trądziku, ale też egzemach i wypryskach.

Uwaga: ogórecznika nie powinny stosować kobiety w ciąży oraz karmiące, a także osoby przyjmujące niektóre leki (np. zmniejszające krzepliwość). Długotrwałe przyjmowanie może powodować pewne zaburzenia (nudności, biegunki). Jego zastosowanie należy skonsultować z lekarzem. Mowa tu o zastosowaniach medycznych, a nie sporadycznym spożyciu tej rośliny.

Ze względu na zawartość krzemionki, a także innych składników – działa korzystnie na paznokcie i włosy. Jest też stosowany do pielęgnacji skóry suchej i wrażliwej (łącznie z atopową)

Zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie można stosować tę roślinę w kilku postaciach. Najbardziej cenioną obecnie jest olej z ogórecznika, uzyskiwany z jego nasion. Można go kupić w kapsułkach lub płynie, w aptekach i sklepach zielarskich. Zawiera on m.in. bardzo cenny wielonasycony kwas tłuszczowy z rodziny omega-6 (kwas gamma-linolenowego), który ma m.in. działanie przeciwzapalne, zapobiega powstawaniu zakrzepów i usprawnia działanie układu nerwowego.

Ale jeśli mamy ogórecznik w ogrodzie, możemy przygotować napar lub odwar, do picia lub przemywania skóry. Surowcem zielarskim jest cała roślina, zbierana w czasie kwitnienia i owocowania. Można ją suszyć (w zacienionym i przewiewnym miejscu).

Napar z ogórecznika robi się zalewając łyżeczkę ziela szklanką wody o temperaturze ok. 90ºC (niezupełnie wrzącą) i parząc pod przykryciem 10-15 min. (jeśli używamy suszonego ziela, jest to 1 łyżka). Odwar z ogórecznika: łyżkę ziela zalewa się szklanką ciepłej wody i gotuje przez 5 min., a następnie parzy jeszcze przez 15 min.

Na skórę i np. łagodząco przy stłuczeniach można także stosować sok lub papkę ze świeżych roślin.