Staw kąpielowy

Staw kąpielowy to nic innego, jak sztucznie stworzony staw – zbiornik wodny, odizolowany od środowiska hydrogeologicznego, działki utrzymujący parametry wody nadające się do kąpieli dla ludzi.

W skład stawu wchodzi część kąpielowa oraz część oczyszczająca wodę (regeneracyjna), obsadzona roślinami biorącymi czynny udział w procesie samooczyszczania wody. Wypełniona jest ona często specjalnie dobranym materiałem filtracyjnym o właściwościach adsorbcyjnych, uzdatniającym cyrkulującą wodę.

Część uzdatniająca wodę to skomplikowana konstrukcja inżynierska przypominająca raczej biologiczną oczyszczalnię ścieków. Naturalne procesy samooczyszczania wody są w stawie kąpielowym intensyfikowane, a wodę filtrują złoża mineralno-roślinne, których parametry projektowane są indywidualnie dla każdego akwenu. Rośliny do stawu kąpielowego dobierane są do parametrów zastosowanej wody w taki sposób, by były w stanie się rozwijać oraz, by eliminowały jak najwięcej związków biogennych. Jedne rozkładają fenole (oczeret), inne blokują rozwój glonów (osoka), jeszcze inne odkażają wodę (mięta).

Stawy kąpielowe mogą mieć dowolną formę – przypominać zarówno baseny, jak i naturalne zbiorniki wodne. Zazwyczaj są lokalizowane w miejscach dobrze nasłonecznionych, bez sąsiedztwa dużych drzew. Drzewa bowiem zasłaniają słońce, a ponadto wpadające do wody liście mogłyby spowodować nadmierną podaż substancji odżywczych, co prowadziłoby do zaburzenia dokładnie zbilansowanego ekosystemu jakim jest staw kąpielowy. Jak szacują eksperci, do prawidłowego funkcjonowania stawu kąpielowego i utrzymywania komfortowego poziomu temperatury wody w polskich warunkach klimatycznych zbiornik powinien być ogrzewany przez słońce latem przez ok. 6-8 godzin na dobę. Jeśli nie ma możliwości budowy stawu w miejscu zapewniającym taki poziom nasłonecznienia, trzeba wspomagać naturę urządzeniami technicznymi.

W przypadku zbiorników tzw. ekstensywnych, czyli pozbawionych urządzeń technicznych, część kąpielowa wynosi zaledwie 30 proc. powierzchni stawu, a akwen musi mieć powierzchnię co najmniej 200 metrów kwadratowych. Choć budowa stawu kąpielowego jest tańsza od standardowego basenu czyszczonego chemicznie, często na przeszkodzie staje zbyt mała powierzchnia działki. Aby można było w miarę komfortowo pływać, potrzebna jest przestrzeń kąpielowa o powierzchni minimum 50 metrów kwadratowych i dokładnie taki rozmiar może mieć standardowy basen. Staw kąpielowy musi mieć jeszcze znacznie większą część oczyszczającą wodę.

Staw ekstensywny – prekursor stawu kąpielowego. Zbiorniki tego typu są w pełni naturalne i pozbawione techniki. Cyrkulacja wody jest wymuszana przez wiatr oraz różnice temperatur pomiędzy nagrzanymi strefami płytkimi i głębszymi stawu. Stawy ekstensywne wzorowane są na naturalnych zbiornikach wodnych. Strefa rekreacyjna to ok. 30% ich powierzchni, resztę stanowi strefa regeneracyjna. Ze względu na brak techniki to najtańszy w budowie typ stawu kąpielowego. Jego minimalna powierzchnia wynosi jednak ok. 200 metrów kwadratowych. Stawy ekstensywne przeznaczone są nie tylko do kąpieli – mieszka w nich też sporo żab i innych wodnych stworzeń.

Staw z wymuszonym przepływem wody – staw wyposażony jest w niewielką pompę, potok, kaskadę lub fontannę wymuszającą cyrkulację ok. 30% objętości wody na dobę. Wymuszony obieg wody powoduje znaczne przyspieszenie procesów naturalnego oczyszczania zbiornika, co pozwala na zredukowanie powierzchni regeneracyjnej stawu o 15 proc.

Stawy wyposażone w odpływ denny oraz skimmer – w stawach tego typu zanieczyszczona woda jest odpompowywana odpływem dennym do systemu filtrów mechanicznych. Zanieczyszczenia powierzchniowe zbiera rynna przelewowa lub skimmer. Oczyszczona woda ponownie jest wprowadzana do stawu potokiem lub kaskadą. Systemy tego typu przefiltrowują raz na dobę całą wodę ze stawu, co pozwala zredukować strefę regeneracyjną do 45 proc. powierzchni stawu.

Stawy ze wspomaganym filtrem bagiennym - to staw z odpływem dennym i skimmerem dodatkowo wyposażony w system filtrów bagiennych oczyszczających wodę z zanieczyszczeń biologicznych. Strefa regeneracyjna w takich stawach może zostać zredukowana do ok. 40 proc. powierzchni zbiornika. Przy zastosowaniu tzw. jonitów wymiennych adsorberów fosforanów możliwa jest dalsza redukcja powierzchni stref bagiennych do nawet 30 proc. powierzchni stawu. Staw tego typu z powodzeniem zmieści się nawet na niewielkiej działce.

Naturpool - ekobasen – to technologia powstała stosunkowo niedawno i nie przez wszystkich jest klasyfikowana jako staw kąpielowy. Strefy regeneracyjne takich stawów, umieszczone zwykle pod pomostami, nie są obsadzane roślinami i zajmują zaledwie ok. 20-30 proc. powierzchni akwenu. Brak roślin jest kompensowany dużą ilością adsorberów w filtrach wody, a technologia została opracowana tak, by optymalizować procesy bakteryjne zachodzące w strefach filtracyjnych. Zbiorniki tego typu mogą być instalowane w pomieszczeniach i podgrzewane.

Budowa i napełnianie zbiornika

Budowa stawu kąpielowego przypomina budowę oczka wodnego. Wykop w ziemi najczęściej uszczelniany jest foliami hydroizolacyjnymi (EPDM, PE, PCW). Foliowe uszczelnienie, o ile mają być niewidoczne, pokrywane są betonem i warstwą żwiru.Uszczelnienie może być też wykonane z gliny lub płyt bentonitowych.

Aby basen był wygodny do pływania, na część kąpielową trzeba przeznaczyć co najmniej 50 metrów kwadratowych. Powierzchnia strefy regeneracyjnej zależna będzie od technologii wspomagających oczyszczanie wody i będzie wynosić powyżej 50 metrów kwadratowych. Część kąpielowa stawu powinna być ponadto głębsza i mieć bardziej pionowy brzeg z dostępem do wody z pomostu wyposażonego w drabinkę. Część regeneracyjna powinna być płytsza i mieć łagodnie wyprofilowane brzegi, które zapewnią komfortowe warunki do rozwoju roślin nadwodnych. Dno stawu kąpielowego powinno mieć odpowiedni spadek, co ułatwia przedostawanie się osadów dennych do najgłębszej części zbiornika. Zalecana głębokość stawu wynosi co najmniej 2 metry, by podczas kąpieli osady nie mąciły wody. Budowa samej niecki jest najłatwiejszym etapem inwestycji. Właściwy dobór złóż filtrujących i roślin wymaga dużej wiedzy z zakresu ekosystemów wodnych i dlatego warto zlecić to zadanie doświadczonemu specjaliście.

Odrębnym zagadnieniem jest pytanie skąd czerpać wodę do napełnienia, a potem uzupełniania poziomu wody w stawie kąpielowym. Przed przystąpieniem do inwestycji warto się upewnić, że w okolicy znajduje się źródło na tyle czystej wody, by można ją było wykorzystać. Woda wodociągowa nie zawsze nadaje się do stawu kąpielowego, gdyż zawiera zbyt dużo fosforanów, sprzyjających rozwojowi glonów. Jeśli nie ma innego źródła zaopatrzenia w wodę, wodę wodociągową trzeba często odpowiednio uzdatnić, co podwyższa koszty założenia zbiornika.

Przy budowie stawu kąpielowego duże znaczenie ma analiza wstępna wody - bez niej nie da się praktycznie zrealizować prawidłowo funkcjonującego stawu.

Najbardziej korzystne jest zasilanie stawu wodą z własnego ujęcia. Można też zasilać zbiornik przefiltrowaną deszczówką. Wody z jezior lub rzek są zwykle zanieczyczczone i nie nadają się do zastosowania. Gdyby jednak wynik analizy wody wypadł korzystnie, trzeba wystąpić z wnioskiem o pozwolenie na jej czerpanie do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Budując staw, należy uzyskać pozwolenie budowlane – wymagane jest ono przy zbiornikach o powierzchni powyżej 30 metrów kwadratowych.

Staw kąpielowy, jeśli ma służyć i cieszyć oczy pięknem przez lata, wymaga nieustannego nadzoru. Przeglądy i systematyczne czyszczenie zarówno części rekreacyjnej, jak i regeneracyjnej zbiornika są rutyną każdego właściciela "prywatnego jeziora". Należy pamiętać, że staw kąpielowy w rzeczywistości jest małym jeziorem, tętniącym życiem, w którym nieustannie zachodzą zmiany. Dodatkowo jest to bardzo zrównoważony, dokładnie wykalkulowany ekosystem, mający na celu utrzymywanie odpowiedniej do kąpieli jakości wody. Jeśli w ciągu jednego dnia poziom wody obniży się o 2 cm, najprawdopodobniej mamy do czynienia z nieszczelnością stawu. Najpierw trzeba sprawdzić strefę brzegową - tzw. opaskę kapilarną, gdyż jest to najczęstsza przyczyna utraty wody. Jeśli jednak w tej części nie stwierdzono nieprawidłowości, należy dokładnie zbadać szczelność pozostałej izolacji.

Zobacz zdjęcia: Aranżacje basenów ogrodowych

Regularnie trzeba również usuwać obumierające i usychające części roślin, by nie zagniwały w wodzie. Jesienią należy przykrywać staw siatką zabezpieczającą zbiornik przed wpadaniem liści. Butwiejąca i rozkładająca się biomasa może bowiem doprowadzić do zmniejszenia nasycenia wody tlenem oraz uwalniania fosforanów. Co kilka lat trzeba także prowadzić przeglądy roślin wegetujących w części oczyszczającej stawu i przerzedzać nadmiernie rozrastające się gatunki. Wczesną wiosną, zanim jeszcze rozwiną się rośliny zapobiegające wzrostowi glonów, może dojść w stawie do ich silnego rozrostu. Warto je wtedy odławiać i np. kompostować. Usuwa się wtedy nadmiar biogenów. W przypadku stawów wyposażonych w aparaturę wspomagającą wymagane są także okresowe przeglądy i konserwacja urządzeń. Co kilka lat konieczna być może wymiana adsorberów w komorach filtracyjnych .