Wegetatywne rozmnażanie drzew i krzewów przez szczepienie wydaje się być zabiegiem trudnym i zarezerwowanym wyłącznie dla profesjonalistów, ale niezupełnie tak jest. Wprawdzie niektóre rodzaje szczepienia faktycznie prowadzi się głównie w szkółkach (np. szczepienie podkładek), ale jeśli poznamy podstawowe zasady zabiegu i jego najprostsze techniki, sami możemy wykonać go we własnym ogrodzie i to z sukcesem.
Szczepienie drzewek przez zrazy – co to jest
Należy zacząć od tego, że szczepienie to sposób połączenia ze sobą dwóch roślin, mające na celu uszlachetnienie mniej wartościowej, ale wytrzymalszej odmiany bardziej wartościową, ale zwykle delikatniejszą. Zabieg wykonuje się najczęściej przy pomocy zrazów (czasem samych oczek, co nazywa się okulizacją), czyli zdrewniałych pędów jednorocznych z co najmniej 4-5 pąkami, pobranych ze zdrowych drzew odmiany szlachetnej.
Na zrazy nie będą nadawały się starsze pędy oraz tzw. „wilki” czyli młode, silne, proste pędy rosnące pionowo.
Za pomocą zrazów zwykle rozmnaża się wartościowe odmiany drzew owocowych, głównie ziarnkowych (grusze i jabłonie), rzadziej pestkowych, które przyjmują się gorzej (brzoskwinie, wiśnie, śliwy).
Kiedy pobrać zrazy i co z nimi zrobić
Aby zabieg miał największą szansę powodzenia, zrazy pobiera się późną jesienią i zimą (koniec listopada-grudzień), a ścięte pędy wiąże w niewielkie pęczki i przechowuje w stanie uśpienia do wiosny. Aby nie zapleśniały i nie obeschły, należy umieścić je na głębokość 1/3 ich wysokości w wilgotnym piasku i przechowywać w temperaturze ok. 0°C (np. w piwnicy).
Jeśli zima jest łagodna, zrazy można też zadołować w ogrodzie, przy północnej ścianie budynku, zabezpieczając je przed silniejszymi mrozami warstwą słomy, a w czasie suchej, bezśnieżnej pogody, lekko podlewając.
Kiedy szczepimy drzewka
Wiosną (kwiecień-maj), kiedy rozpocznie się wegetacja roślin, możemy przystąpić do zaszczepiania zrazem pędu. Pamiętajmy, że szczepi się drzewa inną odmianą, ale tego samego gatunku.
Narzędzia i przybory do szczepienia drzewek
Do tego celu będzie nam potrzebny ostry nóż nazywany okulizakiem, sekator, piłka do przycinania konarów (tzw. lisi ogon), maść ogrodnicza oraz paski rafii lub taśmy do szczepienia. W sprzedaży są też dostępne gotowe zestawy do szczepienia.
Metody szczepienia drzewek
Trzy najprostsze metody szczepienia drzew przy pomocy zrazów to:
- szczepienie przez stosowanie,
- szczepienie na przystawkę,
- szczepienie za korę tzw. kożuchówka.
Przystępując do zabiegu przygotowujemy zraz, przycinając pobrany wcześniej pęd tak, aby uzyskać fragment z 3-4 śpiącymi, zdrowymi oczkami (obcina się górną i dolną część pędu). Następnie zraz w dolnej części przycina się jak najbardziej po skosie na ok. 3-4 cm długości. Cięcie musi być gładkie i równe (rana nie może być poszarpana i postrzępiona), aby zraz przylegał do przeszczepianego pędu jak największą powierzchnią.
Następnie należy przygotować do zabiegu przeszczepiany pęd wybranego drzewa. Robi się to w zależności od grubości pędu na kilka sposobów, o czym poniżej.
Szczepienie przez stosowanie
Jeśli przeszczepiany pęd ma taką samą grubość jak zraz, wykonujemy szczepienie przez stosowanie. W tym celu pęd drzewa, na którym ma być zaszczepiony zraz przycinamy po skosie tak samo jak zraz, a następnie oba elementy łączymy ściśle ze sobą powierzchnią cięcia i obwiązujemy rafią lub paskami specjalnej folii. Maścią ogrodniczą smarujemy wierzchołek przyciętego zraza.
Szczepienie na przystawkę
Kolejną techniką jest szczepienie na przystawkę. Taki zabieg wykonuje się wtedy, gdy przeszczepiany pęd jest nieco grubszy niż zraz. Wtedy ścina się wierzchołek pędu, a następnie robi na nim z boku ukośne nacięcie. Zraz przykłada się do przyciętego pędu i łączy z nim ściśle taśmą lub rafią. Maścią ogrodniczą smaruje się wszystkie widoczne rany.
Szczepienie za korę (kożuchówka)
Najpopularniejszą metodą szczepienia za pomocą zrazów jest szczepienie za korę tzw. kożuchówka. Tą technikę stosuje się wtedy, gdy przeszczepiany pęd jest znacznie grubszy od zraza. Taką gałąź ścina się na odpowiedniej długości (ok. 30-60 cm od miejsca rozgałęzienia, im grubszy konar, tym dalej się go przycina), następnie ostrym nożem delikatnie nacina się korę wzdłuż pędu na ok. 8 cm, delikatnie rozchyla jej brzegi na boki, umieszcza między nimi przycięty zraz, a następnie całość mocno obwiązuje się rafią lub taśmą do szczepień. Wszystkie widoczne rany smaruje się maścią ogrodniczą.
