Topiary: formowane krzewy w ogrodzie. Jak to się robi

Wielkie, wyszukane topiary, spotykane w dużych ogrodach, tworzą rozmaite kształty, od prostych, geometrycznych stożków czy kul, przez wyszukane spirale, aż po najróżniejsze formy na wzór ludzi, zwierząt czy przedmiotów. Ale również na małej powierzchni zmieści się piękny stożek z tui czy kula z bukszpanu, a między krzewami może przycupnąć oryginalny, zielony ptak lub zając. Takie formy każdemu ogrodowi nadadzą indywidualny charakter i z pewnością będą wyjątkową ozdobą.

Zanim jednak przystąpimy do ich formowania, trzeba wybrać w tym celu właściwy gatunek rośliny. Najlepsze będą takie, które pozostają zimą zielone, tworzą dużą masę drobnych liści, dobrze zanoszą cięcie, silnie się krzewią i rosną stosunkowo wolno (np. bukszpan, tuje). Bardziej niecierpliwi mogą poszukać roślin rosnących znacznie szybciej, ale muszą mieć na uwadze fakt, że będą one wymagać dużo więcej korekt kształtu i częstszego przycinania (np. ligustr, wierzby, bluszcz).

Zwykle osiągnięcie ostatecznej i najbardziej zadowalającej formy może potrwać nawet kilka sezonów, chociaż pierwsze efekty są widoczne na ogół znacznie szybciej. Do cięcia wybierajmy młode, niezbyt rozrośnięte egzemplarze, gdyż z dorosłych krzewów, dużo trudniej będzie uzyskać ładną, zieloną i gęstą figurę.

Do formowania najlepiej nadają się bukszpany, ligustry i żywotniki, ale można też tworzyć różne formy z iglastych cisów, cyprysików, sosen oraz liściastych grabów, buków, klonów czy ostrokrzewów. Dodatkową zaletą roślin liściastych jest przebarwianie się liści na różne kolory, w zależności od pory roku (np. grab). Modne są także kule formowane z roślin szczepionych lub prowadzonych na pniu.

Takie ozdobne drzewka mogą stanowić znakomitą dekorację tarasu (np. lawenda, wierzba japońska, bugenwilla, laur, cyprysiki, cisy, tuje, bukszpany). Rośliny pnące wprawdzie nie stworzą zgrabnej kuli, ale poprowadzone w odpowiedni sposób, na też mogą przybierać ciekawe kształty. Posiadanie własnych, zielonych rzeźb, to przede wszystkim planowanie i stała, systematyczna praca.

Przygodę z topiarami zacznijmy od prostych kształtów geometrycznych. Te formy najłatwiej jest uzyskać, nabierając jednocześnie wprawy w kształtowaniu roślin, co da nam z czasem możliwość formowania coraz bardziej skomplikowanych wzorów. Przy kształtowaniu form geometrycznych np. stożków, możemy spróbować podjąć się wykonania ich bez używania drucianego szkieletu, choć może to być dość trudne i mogą pojawić się pewne nierówności.

W przypadku bardziej skomplikowanych form, jak ptaki, postacie czy przedmioty, bez szablonu z drutu lub sztywnej siatki, raczej nie uzyskamy spodziewanego kształtu. W takim przypadku małą roślinę sadzimy wewnątrz przygotowanego szablonu i kiedy zaczyna wyrastać poza ramy wyznaczonego kształtu, stopniowo przycinamy pędy. Chcąc otrzymać roślinną rzeźbę z pnącza np. bluszczu, druciany szkielet również będzie niezbędny, inaczej wiotkie pędy rośliny, samodzielnie nie utrzymają nadanego kształtu.

Kiedy wybierzemy właściwy gatunek i zdecydujemy się już na konkretny wzór, rozpoczynamy pierwszą fazę formowania krzewu. Najlepszym okresem na rozpoczęcie pracy będzie późna wiosna lub lato, kiedy rośliny nie przyrastają już tak intensywnie, jak wczesną wiosną. Gałązek nie należy przycinać jednorazowo więcej, niż o 1/3 długości. W razie konieczności w sezonie powtarzamy cięcie nawet 2-3 krotnie, w miarę wzrostu kolejnych pędów.

Do cięcia używamy wyłącznie ostrych narzędzi, aby brzegi liści i pędów nie były poszarpane. Inaczej nie tylko będą źle wyglądać, ale też mogą zacząć chorować. Do tego celu przydadzą się z pewnością nożyce i sektory, a do dużych roślin pilarki. Przed rozpoczęciem cięcia, warto jest rozłożyć pod roślina płachtę materiału lub folię, co ułatwi nam sprzątnięcie obciętych pędów.  

Formowane rośliny należy regularnie podlewać i odpowiednio nawozić, tak aby szybko tworzyły zieloną masę. Dobrze jest też wokół nich wyściółkować podłoże, co zapobiegnie rozwojowi chwastów i zatrzyma w glebie wilgoć.
Kiedy już rozpoczniemy kształtowanie roślin, nie możemy zaniedbać systematycznego ich przycinania, gdyż nasza rzeźba bardzo szybko straci swoje kształty. Zabiegi formujące musimy więc powtarzać każdego roku, najlepiej kilka razy w sezonie.