Żarnowiec miotlasty. Jak uprawiać ten krzew i jak go wykorzystać w ogrodzie? Jest zielony zimą, a wiosną obsypuje się kwiatami

Żarnowiec miotlasty to bardzo atrakcyjny krzew, który pięknie kwitnie wiosną i wczesnym latem (kwiecień/maj-czerwiec), ale jest atrakcyjny przez cały rok. Nie jest też trudny w uprawie, ale ma dość specyficzne wymagania.

Żarnowiec miotlasty (Cytisus scoparius = [i]Sarothamnus scoparius[/i]) to średnio wysoki krzew (dorasta do 1,5 – 2 m wysokości) o dość rozłożystym pokroju. Ma niebyt grube pędy, które przez cały rok są zielone. W dolnych partiach gałęzi wyrastają liście złożone z trzech części, które mogą kojarzyć się z koniczyną, w górnej – liście są pojedyncze i wąskie. Liście są drobne i bywają dość rzadko rozsiane.

Największą ozdobą żarnowca są kwiaty. U czystego gatunku są intensywnie żółte, ale stworzono też odmiany o kwiatach zabarwionych na czerwono, pomarańczowo i różowo. Kiedy żarnowiec kwitnie, spod kwiatów niemal nie widać gałązek i liści. Same kwiaty mają kształt charakterystyczny dla roślin bobowatych (motylkowych) – podobny do kwiatu łubinu czy grochu. Kiedy krzew przekwitnie, na jego pędach pojawiają się wąskie strączki z nasionami – początkowo są zielone i pokryte włoskami, potem ciemnieją.

Z żarnowców robiono kiedyś miotły - właśnie do tego nawiązuje część ich nazwy: "miotlasty", ale też potoczne nazwy angielskie "common broom", "Scotch broom".

Żarnowiec ma minimalne wymagania uprawowe. Najlepiej rośnie w pełnym słońcu (radzi sobie też w półcieniu, ale wtedy gorzej kwitnie). Doskonale się sprawuje na ubogich, suchych i piaszczystych ziemiach. Podlewania mogą wymagać tylko młode rośliny, potem krzewy tworzą długie palowe korzenie, za pomocą których mogą pobierać wodę z dużych głębokości. Żarnowiec nie wymaga też nawożenia. Jako roślina bobowata (motylkowa) ma zdolność wiązania azotu. Takich nawozów nie należy mu podawać, ale można go zasilić dobrze przerobionym kompostem.

Żarnowców nie należy sadzić na ziemiach wapiennych (zasadowych) – zdecydowanie wolą przynajmniej lekko kwaśne. Nie radzą sobie również z ziemią zasoloną oraz ciężką i podmokłą. Za to suszę znoszą dobrze.

Uwaga: ze względu na formę korzeni, żarnowce bardzo źle znoszą przesadzanie (starsze okazy najczęściej nie przyjmują się). Dlatego warto dobrze przemyśleć, gdzie je sadzimy.

Żarnowca nie trzeba przycinać co roku, ale można to robić, jeśli chcemy skorygować jego pokrój lub wielkość. Przycięcie końcówek pędów sprawia, że żarnowiec lepiej się rozkrzewia.Ważne jest, żeby żarnowce ciąć tu po tym, kiedy przekwitną (kwitną na pędach zeszłorocznych).  Wczesną wiosną warto też wykonać cięcie sanitarne, usuwając uszkodzone i przemarznięte pędy.

Żarnowce miotlaste wprawdzie rosną dziko w Polsce, jednak zdarza się, że ich pędy przemarzają (szczególnie jeśli jest mróz bez śniegu). Dlatego lepiej je sadzić w osłoniętych miejscach, a w zimniejszych regionach kraju – osłonić na zimę. Jeśli żarnowiec przemarznie, uszkodzone pędy należy ściąć tuż nad ziemią. Po takim zabiegu dobrze odrastają.

Żarnowce można sadzić jako luźne żywopłoty, ale też solitery. Dobrze wyglądają na większych skalniakach, a także wrzosowiskach (odpowiada im towarzystwo roślin kwasolubnych). Żarnowce świetnie nadają się także do obsadzania skarp.

Żarnowiec niestety nie jest długowiecznym krzewem, dlatego warto go rozmnażać. Można to zrobić z nasion (niekiedy żarnowce rozsiewają się same, a ich nasiona są dosłownie wystrzeliwane z pękających pąków). Jednak przez nasiona można rozmnożyć tylko czysty gatunek, bardziej ozdobnych krzewów nie uzyskamy w ten sposób. Nasiona wysiewa się na roszadę w kwietniu. Dobrze sprawdzają się doniczki torfowe, z których nie trzeba wyciągać roślin, ryzykując uszkodzenie korzeni.

Inną metodą jest rozmnażanie żarnowca z sadzonek półzdrewniałych. Pobiera się je latem (w lipcu-sierpniu) i ukorzenia w piaszczysto-torfowym podłożu. Muszą być zabezpieczone przed zimnem. Młode rośliny sadzi się gruntu wiosną.

Żarnowce mają kilka atrakcyjnych odmian, różniących się przede wszystkim kolorem kwiatów, ale też wielkością:

• żarnowiec Boskoop Ruby – to krzew o pięknie ubarwionych kwiatach, które na zewnątrz są ciemnoczerwone, a wewnątrz – różowoliliowe. Dorasta do 2 m wys. Niestety jest dość wrażliwy na mróz (strefa 6b);
• żarnowiec Maria Bukwood (żarnowiec Burkwoodii) – jest równie wysoki, co szeroki (do 1 m). Ma kwiaty przebarwione na żółto-pomarańczowo-czerwono. Jest dość wrażliwy na zimno;
• żarnowiec Dukaat – jest znacznie niższy, bo osiąga maksymalnie 0,5 m, kwitnie w kwietniu i maju, ma intensywnie żółte kwiaty;
• żarnowiec Hollandia – to odmiana o również ciekawej kolorystyce kwiatów, które są różowoliliowe. Dorasta do 2 m wys. Nadaje się jednak do uprawy tylko z najcieplejszych regionach Polski (strefa 7a);
• żarnowiec Palette – dorasta do 1,5 m wys. Ma kolorowe kwiaty – zabarwione na czerwono, lila i żółto;
• żarnowiec na pniu – spotka się również żarnowce szczepione na pniu. Jako żarnowce na pniu sprzedaje się różne odmiany tego krzewu.

Żarnowiec (Cytisus) bywa też nazywany szczodrzeńcem (Chamaecytisus). To jednak inny, choć podobny rodzaj roślin. Podobny na tyle, że wśród botaników i hodowców nie ma pełnej zgody, co do przynależności danych gatunków. Niektóre gatunki i odmiany są zaliczane do jednej lub drugiej grupy. Można to przede wszystkim spotkać:

• żarnowiec – szczodrzeniec położony (Cytisus decumbens) – bardzo niski (do 20 cm wys.) o płożących się pędach, idealny jako roślina okrywowa i wytrzymały na mróz,
• żarnowiec – szczodrzeniec wczesny (Cytisus praecox) – dorasta do 1-1,2 m wys., kwitnie wcześnie, bo już w kwietniu-maju, jest odporny na mróz.

Ponieważ te rośliny mają identyczne wymagania uprawowe, w praktyce ich podział botaniczny nie stanowi problemu.

Uwaga: zarówno żarnowiec, jak i szczodrzeniec i janowiec to rośliny trujące! Wprawdzie pozyskuje się z nich substancję wykorzystywaną do produkcji leków (sparteinę), lecz w warunkach laboratoryjnych.

Do żarnowca i szczodrzeńca jest również bardzo podobny janowiec (Genista). Kilka jego gatunków rośnie dziko w Polsce, spotyka się je również jako rośliny ozdobne. Janowce ogólnie są niższe od żarnowców i mają nieco inne liście (najczęściej eliptyczne lub jajowate). Również ich wymagania są takie same, jak żarnowców (i szczodrzeńców).

Z kolei na południu Europy można spotkać pięknie kwitnącą i pachnącą szczodrzenicę sitowatą (Spartium junceum) również myląco podobną do tych gatunków. Często porasta ona całe zbocza wzgórz. Tam również występuje inna podobna roślina - Calicotoma villosa, która jest jednak jednoroczna. Natomiast na zachodzie Europy (szczególnie w Wielkiej Brytanii i Irlandii) pospolicie rośnie inna roślina, przypominająca żarnowiec - kolcowój zachodni(Ulex europaeus).

 [promo_list]skrzynie ogrodowe;20;Przechowywanie w ogrodzie[/promo_list]