Choroby roślin doniczkowych - rozpoznawanie i leczenie

Nadmierne albo niedostateczne podlewanie, stosowanie niewłaściwego, często podawanego w zbyt dużych dawkach nawozu, za wysoka lub za niska temperatura i wilgotność otoczenia prowadzą do osłabienia roślin, utraty ich odporności, a w konsekwencji zapadania na infekcje, głównie o podłożu grzybiczym. Reakcją flory jest zazwyczaj zamieranie liści, zrzucanie kwiatów i zahamowanie wzrostu. Najczęściej wystarczy zmiana warunków uprawy, by roślina wróciła do zdrowia. Rzadko kiedy potrzebuje leczenia środkami chemicznymi. Jeśli jednak powyższe objawy wykazuje prawidłowo prowadzony okaz, można zacząć podejrzewać inwazję pasożytów.

Najczęściej spotykanymi i jednocześnie najbardziej uporczywymi w zwalczaniu ektopasożytami roślin doniczkowych są tarczniki i miseczniki. Sprzyja im wysoka temperatura i suche powietrze. Uciążliwe tarczki na roślinach pojawiają się zwykle zimą
i trudno je potem wyeliminować. Najbardziej na inwazję narażone są okazy o twardych, gładkich liściach: paprocie, hoje, mirty, bluszcze, palmy, oleandry, fikusy, asparagusy, cytrusy. Najpierw pojawia się drobny, jasny nalot w okolicy pędów, ogonków liściowych i od spodu liści. Z czasem w tych miejscach wykształcają się wypukłe, jasne lub brunatne tarczki - pod nimi znajdują się jaja, larwy i samice szkodników. Tarczniki i miseczniki wysysają z rośliny soki, co powoduje stopniowe odbarwianie i zasychanie liści. Nieleczona roślina z czasem zamiera w wyniku osłabienia. Najszybciej i najskuteczniej (co wcale nie oznacza, że łatwo) można zwalczyć te pasożyty, stosując opryski (w przypadku roślin o drobnych liściach jest to jedyna dostępna metoda) lub podlewanie preparatami Sadofos, Anthio, Bi 58-EC, czy Meta-systox. Opryski lub podlewanie powtarza się co 3 tygodnie. Preparaty są toksyczne dla ludzi, zatem podczas ich stosowania należy zachować ostrożność.
Na roślinach o dużych liściach, np. fikusach, można również próbować zwalczyć szkodniki mechanicznie, usuwając je ostrą szczotką, albo szmatką maczaną w wodzie mydlanej - po szczelnym zakryciu ziemi w doniczce folią. Pędy i liście, po dokładnym oczyszczeniu, należy przetrzeć szmatką zmoczoną w wodzie z dodatkiem denaturatu. Zabieg trzeba powtarzać wielokrotnie, w miarę powstawania nowych tarczek, aż do całkowitego uwolnienia rośliny od szkodników.

Jeśli zmiana warunków uprawy rośliny nie powoduje jej powrotu do zdrowia, a na łodygach i liściach nie widać charakterystycznych objawów ataku pasożytów, można zacząć podejrzewać, że zapadła na jedną z chorób wymagającą leczenia chemicznego. Aby rozpoznać co jest przyczyną zakażenia i jak sobie z nim radzić, warto poznać najczęściej występujące choroby roślin doniczkowych. Choć skrócone vademecum z pewnością nie pozwoli prawidłowo rozpoznać każdego przypadku (o chorobach roślin doniczkowych napisano niejedną encyklopedię), być może pomoże w diagnozie niektórych (choroby uszeregowano w porządku alfabetycznym):

Alternarioza – choroba grzybicza porażająca osłabione rośliny, przebywające w niewłaściwych warunkach. Objawia się ciemnobrązowymi, otoczonymi obwódką, owalnymi plamami o średnicy ok. 1 cm na liściach. Atakuje najczęściej dizygoteki, fatsjobluszcze, kalatee, paprocie, pelargonie, poinsecje, szeflery i starce. Leczenie polega na usuwaniu chorych liści i spryskiwaniu roślin preparatami Bravo 500 SC lub Penncozeb 80 WP.

Antraknoza – choroba grzybicza atakująca osłabione rośliny, najczęściej anturium, araukarie, bluszcze, cisy, difenbachie, fikusy, krotony i storczyki. Objawami są brązowe plamy na najmłodszych liściach, rozszerzające się powoli na pozostałe pędy. Na powierzchni zaatakowanej tkanki mogą być widoczne czarne punkty zarodników patogenu. Zwalczanie polega na opryskiwaniu roślin preparatami Sarfun 500 SC lub Bioczos BR.

Fuzarioza naczyniowa – choroba grzybowa spowodowana zbyt obfitym podlewaniem i wodą stojącą wokół systemu korzeniowego asparagusów, cyklamenów, nolin, bromelii i chryzantem. Objawami są zahamowany wzrost roślin, więdnące, żółknące i brązowiejące liście oraz bulwy. Zwalczanie polega na usunięciu chorych roślin, ograniczeniu nawadniania pozostałych i zapobiegawczemu podlewaniu preparatami Rovral Flo 255 S.C. lub Sarfun 500 SC.

Fytoftoroza – choroba grzybicza spowodowana zbyt wilgotnym i chłodnym podłożem oraz zastoinami wody w donicach, częsta w uprawie azalii, chryzantem, cyklamen, difenbachii, dracen, gerberów, peperomii, fiołków afrykańskich i skrzydłokwiatów. Jej objawy to brak wzrostu roślin, widoczne brązowe, obumarłe tkanki u podstawy pędu, utrata naturalnej barwy i połysku roślin. Leczenie polega na ograniczeniu podlewania, podlewaniu roślin wodą o temperaturze pokojowej, usunięciu zainfekowanych egzemplarzy i podlaniu pozostałych preparatami Bravo 500 SC, Previcur 607 SL lub Bioczos BR.

Mączniak prawdziwy – złośliwa i wysoce zakaźna choroba o podłożu grzybowym, której sprzyja ciepłe i wilgotne powietrze. Najczęściej atakowane gatunki to azalia, chryzantema, gerbera, begonia, cis, róża, sępolia (fiołek afrykański), hortensja, kalanchoe, kroton i cyklamen - warto jednak wiedzieć, że mączniak dotyka większości gatunków roślin. Objawem jest mączysty, biały nalot na liściach i łodygach. Leczenie polega na izolowaniu chorujących roślin i spryskiwaniu ich preparatami Biosept 33 SL, Rubigan 12 EC, Baymat AE, aż do ustąpienia objawów.

Miękka zgnilizna bakteryjna – złośliwa choroba grzybicza, niepoddająca się leczeniu, spowodowana zbyt obfitym podlewaniem i zastoinami wody w doniczce. Podatne na nią rośliny to cyklamen, difenbachia, dracena, juka, kalanchoe, kaktusy, maranta, storczyki, poinsencja, fatsjobluszcz i kaladium. Objawami są czarne, wodniste, powiększające się plamy na liściach, zamieranie pędów, widoczna zgnilizna na bulwach. Zwalczanie polega na likwidacji chorych okazów i zapobieganiu rozprzestrzeniania się choroby na podatne gatunki stojące obok - należy je spryskać (wraz z podłożem) preparatami Biochikol 020 PC, Biosept 33 SL lub Miedzian 50 WP.

Pierścieniowa plamistość difenbachii – wbrew nazwie grzyby wywołujące tę chorobę atakują również bluszcze, draceny, fikusy, kolumny, maranty, peperomie, pilee, skrzydłokwiaty, trzykrotki, zanokcice i szeflery, zwłaszcza uprawiane w niewłaściwych warunkach. Objawami są okrągłe, brązowe plamy na liściach i czarne skupiska grzybów na obumarłych tkankach przybierające formę pierścieni. Leczenie polega na usuwaniu porażonych liści i opryskiwaniu preparatami Bravo 500 SC lub Biochikol 020 PC.

Plamistość liści – choroba grzybowa atakująca osłabione, uprawiane w niewłaściwych warunkach aralie, azalie, bluszcze, fikusy, kalansje, kalanchoe, kalatee, paprocie, maranty, peperomie i palmy. Objawami są okrągłe, brązowe plamy z ciemniejszą obwódką na liściach, z czasem prowadzące do ich zamierania. Zwalczanie polega na zaprzestaniu zraszania roślin, usunięciu chorych liści i opryskiwaniu roślin preparatami Bravo 500 SC, Sarfun SC lub Baymat AE.

Ryzoktonioza – złośliwa choroba grzybowa, atakująca bluszcze, cisy, chryzantemy, peperomie i aglaonee, spowodowana zastoinami wody i zbyt wilgotnym podłożem. Objawia się zahamowaniem wzrostu rośliny, czarnymi plamami na liściach, matowieniem liści i widoczną, jasnobrązową grzybnią na powierzchni chorych tkanek. Zwalczanie polega na likwidacji zainfekowanych roślin. W sąsiednich doniczkach należy zdezynfekować glebę formaliną lub preparatem Kaptan i podlać rośliny preparatami Rizolex 50 WP, albo Antifung 20 SL.

Sadzak – choroba grzybowa, będąca zazwyczaj następstwem zaatakowania cytryn, fuksji, gerberów, kawy i ketmii przez szkodniki z grupy czerwców. Na powierzchni liści pojawia się ciemny nalot przypominający sadzę. To grzybnia rozwijająca się na odchodach szkodników. Leczenie przebiega dwuetapowo. Grzybnię należy zetrzeć wilgotną szmatką, a następnie zlikwidować szkodniki, opryskując rośliny preparatami Bravo 500 SC lub Serbavit 530 SC.

Szara pleśń – jedna z najbardziej ekspansywnych i złośliwych chorób grzybowych roślin, której sprzyja ciepło i wysoka wilgotność powietrza. Wśród okazów doniczkowych szczególnie podatne są na nią begonie, bluszcze, cyklameny, dizygoteki, draceny, fikusy, filodendrony, gynury, paprocie i kalanchoe. Pierwszym objawem infekcji jest puszysta powłoka rozsiewająca "mgiełkę" przy silniejszym powiewie. Z czasem porażone części roślin ciemnieją i zamierają.
Zwalczanie polega na usuwaniu chorych części roślin, obniżeniu wilgotności i temperatury otoczenia. Zainfekowane okazy należy także spryskać preparatami Biochikol 020 PC oraz Sumilex 500 SC.

Werticilioza – śmiertelna choroba atakująca głównie aralie, fikusy, niecierpki, pelargonie i peperomie, spowodowana nadmiernym podlewaniem i zbyt chłodnym podłożem. Jej objawy to zahamowany wzrost roślin i brązowiejące, zamierające liście. Chore rośliny trzeba usunąć, a pozostałe zapobiegawczo podlać preparatami Sarfun 500 S.C. lub Topsin M 500 SC.

Zgorzel zgnilakowa – powszechnie występująca choroba grzybicza begonii, difenbachii, kalanchoe, krotonów, pelargonii, peperomii, poinsencji, szefler i fiołków afrykańskich spowodowana podlewaniem zbyt zimną wodą. Jej objawy to zahamowany wzrost roślin, zamierające liście i tkanki korzeniowe. Choroba jest nieuleczalna. Chore okazy trzeba usunąć. Do podlewania pozostałych roślin należy używać wody o temperaturze pokojowej i profilaktycznie podlać je preparatami Bravo 500 SC, Previcur 607 SL lub Bioczos BR.