Rodzaj do którego należą dzielżany, liczy sobie ponad 40 gatunków, jednak w uprawie spotyka się zaledwie kilka z nich, w tym m.in. dzielżana amarum, dzielżana jesiennego i mieszańca, dzielżana ogrodowego.
Dzielżan amarum - jednoroczny
Dzielżan amarum jest bujnie kwitnącą rośliną jednoroczną, osiągającą wysokość ok. 60-90 cm. Ma wzniesiony pokrój i sztywne, cienkie pędy oraz pierzaste lub igiełkowe liście. Jego koszyczkowe kwiaty, z mocno wypiętrzonym środkiem i zwieszającymi się do dołu płatkami, pojawiają się na szczytach pędów latem (czerwiec-sierpień) i zwykle mają kolor żółty lub pomarańczowy.
Poza stanowiskiem słonecznym, rośliny nie mają właściwie żadnych szczególnych wymagań. Urosną na każdej typowej glebie ogrodowej i zniosą przejściową suszę.
Dzielżany wieloletnie, czyli bylinowe
Od dzielżanów jednorocznych znacznie bardziej popularne są jednak dzielżany jesienne i ogrodowe. Oba gatunki są blisko spokrewnione i podobne do siebie, gdyż wszystkie ich odmiany pochodzą od dzielżana jesiennego. Roślina dorasta do ok. 150 cm wysokości ma wzniesiony pokrój, rozgałęzione, sztywne pędy, lancetowate liście i koszyczkowe kwiaty z wypukłym środkiem i lekko zwieszającymi się w dół płatkami. Kwiaty pojawiają się na pędach późnym latem, ale rośliny często powtarzają kwitnienie jesienią (głównie dzielżany ogrodowe).
Jak uprawiać i pielęgnować dzielżany
Oczywiście odmian dzielżanów bylinowych jest o wiele więcej i każdego roku na rynek trafiają kolejne, dlatego każdy może wśród nich wybrać coś dla siebie. Rośliny z pewnością warto uprawiać w każdym ogrodzie, gdyż są nie tylko atrakcyjne, ale też niezbyt wymagające. Oczekują stanowiska słonecznego i nie lubią suszy, ale urosną na każdej typowej glebie ogrodowej.
Dzielżany warto też systematycznie nawozić, gdyż ze względu na silny wzrost, są dość żarłoczne. Wysokim odmianom należy również zapewnić podpory, by ich pędy nie złamały się pod ciężarem kwiatów lub przy podmuchach wiatru. Roślin nie trzeba natomiast okrywać na zimę, gdyż są dostatecznie mrozoodporne.
Z czym komponować dzielżany bylinowe
Dzielżany bylinowe doskonale prezentują się w ogrodzie z innymi kwiatami letnimi lub jesiennymi (rudbekiami, astrami, krwawnikami, jeżówkami, floksami, złocieniami, ostróżkami), a także w grupach. Ich wysokie odmiany idealnie nadają się też na kwiat cięty. Ze względu na tendencję do ogałacania z liści dolnych partii pędów, wskazane jest sadzenie dzielżanów w towarzystwie innych, niższych roślin, które zasłonią nieatrakcyjne, nagie pędy.
Odmianom wysokim, których nie chcemy przeznaczać na kwiat cięty, późnią wiosną warto skrócić pędy. Zakwitną wprawdzie później, ale będą niższe, lepiej rozkrzewione i nie trzeba będzie ich podpierać.
Odmiany dzielżanów wieloletnich
W zależności od gatunku i odmiany, dzielżany różnią się między sobą wysokością, terminem kwitnienia, pokrojem oraz barwą i budową kwiatów. Wśród nich na uwagę zasługują m.in.:
dzielżany jesienne:
- „Fuego” - wys. ok. 50 cm, kwiaty języczkowe pomarańczowo-żółte, cieniowane, koszyczek brązowy, kwitną lipiec-wrzesień,
- "Salsa”, „Siesta” i „Helena Rote Toene” - wys. ok. 50 cm, kwiaty języczkowe mniej lub bardziej czerwone, środek brązowy, kwitną lipiec-wrzesień,
- „Helena Yellow” - wys. ok. 80-120 cm, kwiaty języczkowe żółte, środek brązowy, kwitną lipiec-wrzesień)
- „Helena Red” - wys. ok. 120 cm, kwiaty języczkowe czerwone, koszyczek żółto-brązowy, kwitną lipiec-październik),
dzielżany ogrodowe:
- „Double Trouble” - wys. ok. 75 cm, kwiaty z podwójnym okółkiem żółtych kwiatów języczkowych, koszyczek żółto-zielony, kwitną lipiec-wrzesień,
- „Moerheim Beauty” - wys. 90 cm, kwiaty języczkowe czerwone, środek brązowy, kwitną czerwiec-październik,
- „Rubinkuppel” - wys. 60-100 cm, kwiaty języczkowe czerwone, nie zwieszają się w dół, koszyczek słabo wypukły, żółto-brązowy, kwitną sierpień-wrzesień,
- „Rubinzwerg” - wys. 80 cm, kwiaty języczkowe czerwone, koszyczek żółto-brązowy, kwitną sierpień-wrzesień,
- „Waldtraut” - wys. 80 cm, kwiaty języczkowe pomarańczowo-żółte, cieniowane, koszyczek brązowy, kwitną sierpień-wrzesień,
- „Feuersiegel” - wys. 150 cm, kwiaty języczkowe brązowo-czerwone z żółtą obwódką, koszyczek brązowy, kwitną sierpień-wrzesień.
Uwaga: niestety dzielżany są lubiane przez ślimaki, więc trzeba je przed nimi chronić.
