Ptaki w ogrodzie. Jak o nie zadbać i na co uważać

Ptaki można spotkać w każdym ogrodzie - niekiedy to mile widziani goście, a czasem jako wandale, których najchętniej byśmy się pozbyli. Pamiętajmy jednak, że ptaki są ważną częścią ekosystemu i bez nich będziemy mieli znacznie więcej problemów, niż kilka zjedzonych owoców.

Jak postępować z ptakami, zależy od charakteru ogrodu i indywidualnych wymagań każdego ogrodnika. Zwłaszcza, że w przypadku skrzydlatych gości trudno szukać jakichkolwiek reguł. Np. szpaki w okresie zbioru czereśni i wiśni potrafią spowodować poważne szkody, pożerając owoce, z kolei w pozostałych okresach roku uwalniają ogród od szkodników (owadów i ich larw), które są ich podstawowym pożywieniem. Może zatem warto je polubić, a drzewka obsypane dojrzewającymi owocami zakrywać siatką ochronną dostępną w sklepach ogrodniczych?

Sprzymierzeńcami ogrodnika są ptaki owadożerne, żywiące się owadami, pająkami, ślimakami. Są też skrzydlaci roślinożercy, preferujący głównie nasiona. Warto jednak wiedzieć, że dieta większości gatunków ptaków jest zależna od pory roku, co ma wytłumaczenie w taktyce przetrwania - preferowany jest ten pokarm, którego jest najwięcej w danym okresie. Wspomniane szpaki, z zasady owadożerne, w okresie obfitości owoców odżywiają się głównie nimi. Podobnie postępują wróble, kosy, czy zięby. Duża część gatunków ptaków roślinożernych, pisklęta karmi wyłącznie owadami.

Sąsiedztwo ludzi lubią wróble, sikorki bogatki, modraszki, mazurki, pleszki, muchołówki żałobne i szare, kopciuszki, pliszki siwe oraz szpaki - te gatunki najłatwiej zaprosić do zamieszkania w ogrodzie. Najprościej zachęcić je, zapewniając obfitą spiżarnię, jednak taką, z której sami nie korzystamy. Czyli sadząc drzewa i krzewy, których owoce docenią ptaki.

Ptaki lubią owoce czarnego bzu, kaliny, morwy, czy winobluszczu pięciolistnego. W ogrodzie powinny też znaleźć się drzewa i krzewy, na których owoce zostają do zimy. Będą one ozdobą ogrodu, a gdy nadejdą chłody, ptasią stołówką - berberysy, irgi, mahonie, ostrokrzewy, świdośliwy, głóg, czy jarzębina. Warto też wiedzieć, że niektóre owoce trujące dla ssaków, są nieszkodliwe dla ptaków i chętnie przez nie jedzone. Należy do nich np. cis, ligustr czy owoce bluszczu pospolitego. Ponadto drzewa i krzewy zapewniają nie tylko pokarm, ale też schronienie i miejsce do założenia gniazda.

Pamiętajmy też o ptakach, które żywią się nasionami. Nie usuwajmy też od razu wszystkich przekwitłych kwiatostanów i pozwólmy części roślin zawiązać nasiona - szpaki, kwiczoły, drozdy, jemiołuszki, szczygły będą wdzięczne, a odwdzięczą się, pomagając walczyć ze szkodnikami.

Jeśli chcemy, by ptaki zamieszkały w ogrodzie na stałe, wystarczy powiesić im kilka budek lęgowych na drzewach. Jak większość zwierząt, ptaki mają swoje terytoria, zatem budki powinny być od siebie oddalone o co najmniej 30 metrów i wisieć na wysokości minimum 3 m, co trochę zabezpieczy pisklęta przed kotami. Wielkość otworów wlotowych w skrzynkach pozwala w pewnym stopniu regulować, jakie gatunki mogą się zadomowić w ogrodzie - gawron, czy szpak są dużo większe od sikorki bogatki albo wróbla.

Pamiętajmy też o zapewnieniu ptakom wody. Wystarczy do tego niezbyt głęboki talerz, ale dostępne też są różne poidełka.

Zdarza się jednak, że ptaki wyrządzają szkody w uprawach. W takiej sytuacji można je odstraszać. Pamiętajmy jednak,żeby to robić tylko w okresie, kiedy np. dojrzewają wiśnie czy inne owoce, na zbiorze których nam zależy. Jeśli zniechęcimy ptaki na stałe, to na dłuższą metę nasz ogród na tym ucierpi.

Sukces w odstraszaniu ptaków od ogrodu zależy przede wszystkim od częstej zmiany metody, bowiem skrzydlaci goście szybko przyzwyczajają się do obecności wszelkich „strachów na wróble" i zaczynają je ignorować. Znacznie skuteczniejsze od tradycyjnego „stracha" będą płyty CD lub paski niebieskiej, połyskliwej folii rozwieszone na sznurkach rozciągniętych nad grządkami - ptaki boją się koloru niebieskiego, a ponadto niepokojące błyski zniechęcają je do zbliżania się do źródła potencjalnego zagrożenia.

Podobną metodą jest ustawianie „grzechotek" - w ziemię wbijamy patyki i nakładamy na nie zakręcone, plastikowe butelki po napojach z odciętymi denkami. Podczas podmuchów wiatru butelki obracają się, wydając nieprzyjemne dźwięki, których ptaki się boją. Skutecznym sposobem jest również rozmieszczenie w widocznych miejscach naturalnej wielkości sylwetek ptaków drapieżnych - orłów, sokołów, jastrzębi. Można także straszyć ptaki głośnymi dźwiękami lub odtwarzając odgłosy ptaków drapieżnych. Kluczem do sukcesu jest jednak częsta zmiana „odstraszacza".

W kwestii dokarmiania ptaków zimą zdania są podzielone. Część ornitologów uważa, że nie powinno się tego robić, gdyż zaburza się w ten sposób funkcjonowanie ekosystemu - niepotrzebnie ułatwiamy przetrwanie słabych osobników, powodujemy, że gatunki, które powinny odlecieć na zimę zostają, często przypłacając to przetrzebieniem populacji. Z drugiej strony, zmiany wprowadzane przez człowieka i tak ekosystem zmieniają i odbierają miejsce zwierzętom.

Jeśli zdecydujemy się na taki krok na dokarmianie, pamiętajmy, że bierzemy na siebie odpowiedzialność  - ptaki będą przylatywać po pokarm codziennie i nie będą go zdobywać z innych źródeł. Trzeba zatem dokarmiać je systematycznie.

Karmnik powinien mieć spadzisty daszek z okapem sięgającym poza obrys dna, co zapobiega zamakaniu pokarmu (mokry pokarm stanowi zagrożenie dla życia dużej części gatunków ptaków, gdyż kwaśnieje im w żołądkach), łatwe do czyszczenia z resztek karmy i ptasich odchodów dno oraz być umieszczony w miejscu trudno dostępnym dla kotów. Do środka sypiemy ziarna słonecznika, łuskane orzechy, siemię lniane, płatki owsiane. Sikorkom, dzięciołom i srokom możemy powiesić obok karmnika kawałek niesolonej słoniny - chętnie skorzystają.