Skorzonera, czyli wężymord. Jakie właściwości ma to warzywo i jak je wykorzystać

Popularne w dawnych ogrodach rośliny coraz częściej powracają do łask, dzięki czemu możemy znów zachwycać się ich smakiem, zapachem lub urodą. Taką zapomnianą rośliną, która dziś przeżywa swoją drugą młodość, jest między innymi skorzonera nazywana też wężymordem albo czarnym korzeniem.

To wartościowe i cenione dawniej warzywo, znów pojawia się w naszych ogrodach, choć nie zawsze wiemy, jak z nim postępować i do czego je wykorzystać, bo skorzonera wymyka się wszelkim definicjom.

Skorzonera niby wygląda jak chwast, gdyż jej liście są zielone, wąskie i zebrane w gęstą rozetę jak u wielu polnych chwastów, a jest cennym i wartościowym warzywem. Jej długi korzeń (osiągający ok 25-30 cm długości) na pierwszy rzut oka wydaje się być niejadalny, a wręcz odpychający. Pokrywa go bowiem brązowo-czarna, mało apetyczna skórka, jednak pod nią skrywa się wspaniały, bogaty w substancje odżywcze, biały miąższ o smaku delikatnych szparagów (po ugotowaniu).

Przy obieraniu warzywa spotka nas kolejna niespodzianka. Skórka zaczyna wydzielać mleczny sok, który brudzi ręce, a biały miąższ pozbawiony skórki szybko ciemnieje. Rozwiązaniem problemu jest obieranie warzywa w rękawiczkach i wkładanie pozbawionego skórki korzenia do zimnej wody z dodatkiem soku z cytryny.

Poznaj też: Właściwości pasternaku i tajniki jego uprawy

Obrane korzenie skorzonery można wykorzystać na różne sposoby. Najłatwiej jest ugotować je w lekko osolonej wodzie i podawać jako jarzynkę podobnie jak szparagi. Z ugotowanych korzeni można też przyrządzać sałatki np. z dodatkiem zielonego groszku i majonezu lub wielowarzywną z marchewką, ziemniakami, jajkiem, jabłkiem i majonezem.

Ze skorzonery można też przygotować pyszną zupę-krem na mleku z dodatkiem masła i natki pietruszki. Warzywo nadaje się też do zapiekania. Z cukinii i korzenia skorzonery, pokrojonych w cienkie, szerokie paski (jak płaski makaron) i obsmażonych na maśle, można przyrządzić też ciekawe danie z dodatkiem prażonych orzeszków, natki pietruszki i soku z cytryny.

Skorzonera jest jednak nie tylko bardzo smacznym, ale też zdrowym warzywem. Jej korzeń zawiera mnóstwo minerałów (m.in. fosfor, żelazo, wapń, potas, sód) i witamin (B1, B2, C), a także kwas nikotynowy i foliowy oraz białko. Warto zwrócić uwagę na naturalne cukry w postaci inuliny, które nie podnoszą poziomu cukru we krwi (zalecane dla diabetyków).

Warzywo uważane jest nawet za cenniejsze pod względem odżywczym od marchwi i pietruszki, dlatego z pewnością warto zainteresować się jego uprawą. Zadanie nie będzie jednak proste bo warzywo jest dość wymagające. Skorzonera najlepiej rośnie na słonecznych stanowiskach oraz żyznych, próchniczych, głęboko uprawionych i umiarkowanie wilgotnych glebach. Na podłożu kwaśnym, podmokłym, lekkim lub ciężkim, zupełnie się nie udaje, gdyż wtedy jej korzenie zniekształcają się lub gniją.

Przed uprawą warzywa, gleba powinna być zasilona wieloskładnikowymi nawozami mineralnymi o podwyższonej zawartości potasu, dokładnie wymieszanymi z podłożem, aby nie spowodowały zniekształcenia korzeni. Skorzonerę można też uprawiać w drugim roku po oborniku.

Warzywo ma dość małe wymagania względem temperatury i lepiej czuje się w klimacie chłodniejszym (w cieplejszych rejonach kraju, może nawet zimować w gruncie).

Licencja CC BY-SA 4.0

Ze względu na długi okres wegetacji (ok. 6-7 miesięcy), często uprawia się je w systemie półtorarocznym. Wysiewa się ją w sierpniu i zbiera w październiku następnego roku. Wyjątkiem są odmiany o krótkim okresie wegetacji, które wysiewa się w marcu-kwietniu i zbiera jesienią.

Nasiona należy wysiać jak najszybciej, gdyż mają krótką żywotność i już w drugim roku po zebraniu zaczynają tracić zdolność kiełkowania.

Sieje się je w rzędy oddalone od siebie o 30-40 cm, a po wschodach przerywa (kiełkują już w temp. 3-4°C), pozostawiając w rzędzie rośliny co 6-7 cm.

Jednym z trudniejszych zadań w uprawie skorzonery jest zbiór warzywa. Kruche, podatne na uszkodzenia korzenie wykopuje się bardzo ostrożnie późną jesienią (październik-listopad), za pomocą wideł o szerokim rozstawie zębów. Następnie usuwa się z nich nać, odcinając ją tuż nad główką i po dokładnej segregacji, składuje się w pryzmach w piwnicy (w temp. ok. 0-1°C i wilgotności ok. 95-98%), przykrywając warstwą wilgotnego piasku lub dołuje na zagonie w postaci zagłębionych kopców.

Kiedyś wierzono, że korzeń tej rośliny jest antidotum na jad węży - stąd polska nazwa "wężymord". Do tej właściwości nawiązuje również nazwa "skorzonera".

Skorzonera bywa utożsamiana lub mylona z salsefią, również nietypowym warzywem korzeniowym. Ale to inna roślina - kozibród porolistny.

Poznaj również: Salsefię i dowiedz, jak ją jeść i uprawiać