Tojad w ogrodzie – jak uprawiać tę roślinę i na co uważać

Jak wiadomo, piękno bywa czasem niebezpieczne, czego przykłady możemy znaleźć między innymi w świecie roślin. Jedną z takich podziwianych i pięknych, ale też śmiertelnie niebezpiecznych roślin jest tojad. Jego liczne gatunki występują w Polsce na stanowiskach naturalnych w lasach i na łąkach (m.in. tojad lisi, tojad niski, tojad sudecki, tojad morawski, tojad mocny).

Tojady nazywane potocznie mordownikami należą do najsilniej trujących roślin spotykanych w Polsce, gdyż zawierają w swoich tkankach wiele toksycznych substancji (m.in. niezwykle trującą akonitynę).

Ze względu na silne działanie, w średniowieczu tojady należały do podstawowych roślin wykorzystywanych przez trucicieli, gdyż już kilka gram rośliny po podaniu doustnym może spowodować śmierć dorosłego człowieka (m.in. zatrzymanie akcji serca). Roślina ma tak silne właściwości trujące, że zawarte w niej toksyny mogą przenikać do organizmu z krwią (średniowieczni wojownicy pokrywali sokiem rośliny ostrza broni ręcznej i groty strzał).

UWAGA: toksyny tojadu mogą przenikać nawet przez skórę, dlatego dłuższe trzymanie jej łodyg w dłoniach, także może się skończyć problemami zdrowotnymi.

Wszystkie tojady to rośliny silnie trujące, ale niektóre z nich są szczególnie niebezpieczne (m.in. tojad lisi, tojad sudecki, tojad mocny). Niestety, to właśnie jeden z nich czyli tojad mocny jest najchętniej uprawiany w ogrodach.

Swoją popularność zawdzięcza bardzo oryginalnym, pięknym, dużym, pękatym kwiatom w ciemnoniebieskim, niemal szafirowym kolorze, zebranym na szczycie wysokiej (wys. ok. 100-150 cm), sztywnej łodygi w gęsty kwiatostan oraz bardzo ładnym, dużym, zielonym, pierzastym liściom.

Kwiaty są wspaniałą ozdobą letnich rabat, gdyż pojawiają się na roślinie od lipca do września.

Zaletą tojadu jest łatwość uprawy. Z racji pochodzenia, roślina preferuje półcieniste zakątki ogrodu oraz żyzną, próchniczą, stale wilgotną glebę (zalecane jest ściółkowanie podłoża). Może też jednak rosnąć w miejscach słonecznych, o ile tylko ma do dyspozycji wilgotne podłoże (np. w pobliżu oczka wodnego).

Roślina jest także odporna na niskie temperatury (nie wymaga zimowego okrycia) i nie pada ofiarą szkodników. Na nieodpowiednich stanowiskach mogą jej natomiast zagrozić choroby grzybowe jak np. mączniak prawdziwy.

Tojad doskonale rozmnaża się przez wysiew nasion (łatwo daje samosiew) lub podział dorosłej kępy. Robi się to jesienią - po kwitnieniu lub wczesną wiosną. Podział zaleca się przeprowadzać co kilka lat w celu odmłodzenia roślin, które z czasem słabiej kwitną.

Oprócz tojadu mocnego, w ogrodach można też spotkać kilka innych gatunków tojadu jak np. tojad lisi (również niezwykle toksyczny) o nietypowych, żółtych kwiatach, tojad Carmichaela czy mieszańcowy tojad ogrodowy (m.in. dwubarwna odmiana o biało-niebieskich kwiatach „Bicolor”).

Tojady doskonale prezentują się w towarzystwie innych roślin cieniolubnych jak np. funkie, paprocie, zawilce japońskie czy pluskwice. Mogą być też sadzone w grupach pod koronami drzew bądź w pobliżu oczka wodnego.

Na stanowisku słonecznym mogą im towarzyszyć kwiaty ogrodów wiejskich takie jak malwy czy ostróżki ogrodowe.

Tojad bywa niekiedy mylony z ostróżką wielkokwiatową czy wyniosłą (rzadziej - z ogrodową). Jednak kwiaty tojadu mają charakterystyczny górny płatek - ma on hełmiasty kształt. Ostróżki mają bardziej typowe płatki, za to ich kwiaty mają z tyłu mają wydłużoną ostrogę (to przekształcone końcówki trzech górnych płatków).

• W żadnym wypadku tojadów nie wolno uprawiać w pobliżu roślin użytkowych, szczególnie warzywnych, bo młode, pierzaste liście tojadu mogą być pomylone np. z pietruszką.
• Rośliny lepiej też nie uprawiać w ogrodach, gdzie bawią się dzieci lub przebywają zwierzęta.
• Prace pielęgnacyjne wokół tojadu należy zawsze wykonywać w rękawiczkach ochronnych (a najlepiej w całym ubraniu ochronnym np. fartuchu z długim rękawem), pilnując, by nie dotknąć brudną dłonią twarzy, ust lub oczu.
  Szczególne środki ostrożności należy zachować dzieląc bulwy roślin, bo to właśnie w nich stężenie toksyn jest najwyższe.
• Decydując się na uprawę tojadu w ogrodzie, musimy też pamiętać, że roślin w żadnym wypadku nie wolno pozyskiwać ze stanowisk naturalnych, gdyż wiele gatunków w swoim naturalnym środowisku zagrożonych jest wyginięciem i z tego względu objętych ścisłą ochroną gatunkową (m.in. tojad mocny, tojad sudecki). Egzemplarze do uprawy należy nabyć u sprawdzonego hodowcy, w szkółce lub z ogrodu naszych przyjaciół.