Cisy to jedne z najczęściej uprawianych krzewów iglastych w Polsce. Rodzaj do którego należą, liczy sobie zaledwie kilka, bardzo podobnych do siebie gatunków drzew i krzewów iglastych (m.in. cis japoński, cis pośredni), dlatego największe znaczenie uprawowe ma ich główny przedstawiciel - cis pospolity. To właśnie on jest najczęściej spotykany na stanowiskach naturalnych w Polsce (m.in. w rezerwacie Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego), a także uprawiany w ogrodach w postaci licznych odmian ozdobnych.
Cisy zielone przez cały rok
Cisy pospolite to zimozielone, duże i długowieczne, ale wolno rosnące drzewa o luźnym, krzaczastym pokroju. W naturze dorastają nawet do ponad 15 m, ale ich odmiany uprawne są dużo niższe. Rośliny tworzą rozgałęzione, nieregularne pnie i konary, pokryte ciemną, brunatno-rdzawą lub szaro-wiśniową, łuszczącą się pasmami korą, która na starszych pniach może układać się skrętolegle.
Cisy mają też ciemnozielone, spłaszczone, błyszczące z wierzchu, jaśniejsze od spodu, miękkie igły, pozostające na pędach przez cały rok. Jesienią zawiązują też dekoracyjne, intensywnie czerwone owoce, które jednak pojawiają się wyłącznie na osobnikach płci żeńskiej, gdyż cisy są dwupienne.
Decydując się na uprawę cisów, musimy pamiętać, że z wyjątkiem czerwonej osnówki owocu, całe rośliny są trujące (włącznie z pestką znajdująca się wewnątrz owocu), dlatego wszystkie zabiegi pielęgnacyjne należy wykonywać wokół nich w rękawicach ochronnych. Osobników żeńskich lepiej też nie sadzić w ogrodach, gdzie bawią się dzieci, gdyż czerwone owoce mogą być dla nich bardzo niebezpieczne. Wprawdzie sam miąższ owocu nie jest toksyczny, ale już rozgryziona pestka może uwalniać groźne dla zdrowia toksyny.
Szczególnie ostrożni powinni być właściciele koni – dla tych zwierząt nawet mała ilość cisu jest śmiertelnie niebezpieczna.
Jakie wymagania mają cisy
Niestety, mimo swoich rozlicznych zalet, cisy nie wszędzie będą dobrze rosły. Najlepiej czują się na terenach z podwyższoną wilgotnością powietrza i dużą ilością opadów w ciągu roku. Preferują też żyzne, próchnicze, przepuszczalne, stale lekko wilgotne podłoża o zasadowym odczynie pH. Są natomiast dość tolerancyjne w stosunku do stanowiska, gdyż należą do najbardziej cienioznośnych roślin iglastych. Dość dobrze znoszą też przejściową suszę i niskie temperatury.
Niskie, średnie i wysokie – polecane odmiany cisów
Kiedy jednak znamy naturę cisów i wiemy, jak z nimi postępować, z powodzeniem możemy wykorzystać rośliny w ogrodzie na różne sposoby, tym bardziej, że do dyspozycji mamy wiele atrakcyjnych odmian ozdobnych. Odmiany niższe, o ciekawym ubarwieniu lub kształcie igieł, znakomicie nadają się do małych ogrodów, do tworzenia kompozycji rabatowych i do uprawy w pojemnikach m.in.:
- „Amersfoort” – wolno rosnący krzew, o bardzo szerokich, krótkich igłach, wys. ok. 0,5 m,
- „Brzeg” karłowa odmiana o żółtym zabarwieniu igieł, dorastająca do ok. 0,5 m wys. i podobnej szerokości,
- „Summergold” odmiana o bardzo szerokim pokroju i żółtych igłach, dorastająca do ok. 1 m wys. i osiągająca ok. 2-3 m szerokości.
- „Aurea Decora” odmiana żeńska o żółtozielonych igłach, wys. ok. 1,5 m,
- „David” – wąskokolumnowa odmiana żeńska o żółtych igłach, wys. ok. 1,5 m,
- „Elegantissima” odmiana żeńska o żółtawych igłach i szerokim, rozłożystym pokroju, wys. ok. 1,5 m,
- „Aurea Decora” odmiana o bardzo rozłożystym pokroju i żółtozielonych igłach, wys. ok. 1 m,
- „Dovastonii Aurea” odmiana o szerokim, rozłożystym pokroju i żółtych igłach, wys. ok. 1,5 m.
- „Fastigiata Aurea” wysoka odmiana o wzniesionym pokroju i żółtozielonych igłach, wys. ok. 2 m,
- „Fastigiata” wysoka odmiana żeńska o wzniesionym pokroju i zielonych igłach, wys. ok. 2-3 m.
Na uwagę zasługują też liczne mieszańce cisa pospolitego z japońskim, określane jako cisy pośrednie. Wśród nich znajdziemy wiele popularnych odmian, takich jak np. „Hicksii”, „Hessei”, "Hillii”, „Hatfieldii”, „Wojtek”, „Krakus”, „Krzysztof”, „Oliwka”, „Farmen”, „Viridis”, „Fairview”.
