Choroby drzew owocowych najczęściej wywołują grzyby, bakterie i wirusy, jednak za złą kondycję sadu może też odpowiadać niewłaściwe nawożenie, czy źle wybrane stanowisko. Choroby drzew są nie tylko problemem działkowców-amatorów, lecz przede wszystkim powodują poważne straty w uprawach przemysłowych – dotyczy to zwłaszcza mączniaków i brunatnej zgnilizny – dlatego metody walki z najpopularniejszymi chorobami są przedmiotem badań naukowych, a większość z nich została już dobrze rozpoznana.
Sukces w walce z porażeniem drzew zależy od właściwej diagnozy i szybkiej reakcji, co pozwala zredukować ilość używanych środków chemicznych do niezbędnego minimum. Większość preparatów służących do leczenia drzew nie jest bowiem obojętna dla zdrowia. Dlatego przede wszystkim należy nie dopuszczać do rozprzestrzeniania infekcji.
Zapobieganie chorobom drzew
Wiadomo, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Podstawową zasadą profilaktyki jest sadzenie drzew różnych gatunków w odpowiadających im warunkach glebowych i na stanowiskach o odpowiednim nasłonecznieniu. Np. gatunki jabłoni lubiące ziemię zasobną w składniki pokarmowe i dużą ilość słońca, na stanowisku półcienistym z glebą o niewielkiej podaży pokarmowej będą słabe i podatne na infekcje.
Niezbędne są również profilaktyczne działania pielęgnacyjne, zapobiegające rozprzestrzenianiu chorób, zwłaszcza najbardziej złośliwych infekcji grzybiczych. Należą do nich usuwanie silnie porażonych drzew w razie konieczności, wycinanie porażonych pędów we wczesnym stadium choroby, regularne cięcia prześwietlające koron, zabezpieczanie ran po cięciach pielęgnacyjnych preparatami przyspieszającymi gojenie (Dendromal, Funaben), usuwanie zmumifikowanych owoców pozostałych na drzewach i opadłych liści, dezynfekcja narzędzi ogrodniczych.
Najczęstsze choroby drzew owocowych - rozpoznawanie i leczenie
Mając sad, czy przydomowy ogródek warto znać typowe objawy najczęściej występujących w Polsce chorób drzew owocowych, by w razie zauważenia symptomów infekcji szybko zdiagnozować zagrożenie i podjąć odpowiednie leczenie.
Mączniak
Mączniak to choroba grzybowa, atakująca większość drzew i krzewów owocowych, zwłaszcza jabłonie, brzoskwinie i agrest. Na skórce owoców pojawiają się biało-szare plamy, z czasem zmieniające barwę na brązową. Na liściach obecny jest biały, puszysty nalot. Liście z czasem przybierają czerwonawą barwę, żółkną i opadają.
Leczenie - należy usuwać porażone pędy i opryskiwać rośliny preparatami na bazie fungicydów (Nimrod 25 WP, Siarkol Extra 80 WP). Opryski należy rozpocząć gdy drzewa mają pierwsze pąki, a w razie konieczności powtórzyć w czasie kwitnienia i po kwitnieniu.
Brudna plamistość jabłek i gruszek
Brudna plamistość jabłek i gruszek to choroba grzybowa występująca głównie na drzewach zaniedbanych, atakująca zwłaszcza jabłonie i grusze. Na owocach pojawiają się ciemnoszare plamy. Choroba nie wymaga zwalczania chemicznego, wystarczy wykonać cięcie prześwietlające koron drzew. Wspomagająco można opryskać biopreparatami na bazie wyciągów z rumianku i skrzypu polnego.
Brunatna zgnilizna
Brunatna zgnilizna to złośliwa choroba grzybowa, atakująca głównie jabłonie, śliwy, brzoskwinie, czereśnie i morele. Zazwyczaj przyczyną zakażenia są zmumifikowane owoce zostawione na zimę na drzewie.
Objawy to zamieranie młodych pędów, brunatnienie i zamieranie kwiatów, owoce pokryte plamami gnilnymi. Leczenie polega głównie na wycinaniu porażonych owoców i pędów. Wiśnie i czereśnie można dodatkowo opryskać fungicydami takimi, jak Score 250 EC, Topsin M 500 SC, Kaptan Plus 71.5 WP, śliwy i jabłonie Miedzianem 250 lub Topsinem (zabieg należy przeprowadzić przed kwitnieniem, a w razie bardzo wilgotnej wiosny powtórzyć na przełomie maja i czerwca).
Czerwona gruzełkowatość
Czerwona gruzełkowatość to bardzo zakaźna i wysoce złośliwa choroba grzybowa powodująca obumieranie gałęzi, atakująca drzewa i krzewy owocowe oraz krzewy ozdobne. Na zamierających gałęziach widać czerwone narośla wielkości główki od szpilki. Nie ma metod chemicznego zwalczania tego porażenia. Zaatakowane gałęzie trzeba wycinać w miejscach, gdzie nie doszło do zakażenia smarując rany pastami zabezpieczającymi. Wycięte fragmenty koron należy natychmiast spalić.
Drobna plamistość liści
Drobna plamistość liści jest chorobą grzybową atakującą przede wszystkim jabłonie, wiśnie i czereśnie. Na liściach pojawiają się drobne, brunatno-czerwone plamki. Leczenie polega na usuwaniu opadłych liści. Drzewa po kwitnieniu należy opryskać fungicydami Topsin M 500 SC, Syllit 65 WP lub Score 250 EC. Zabieg trzeba wykonać trzykrotnie w odstępach dwutygodniowych.
Zaraza ogniowa
Zaraza ogniowa to bakteryjna choroba atakująca jabłonie, grusze i krzewy pigwy. Zainfekowane części roślin zamierają nabierając smolistego wyglądu, jakby zostały spalone. Źródłem zakażenia często są rosnące w pobliżu sadu dzikie jarzębiny i głogi. Zapobieganie chorobie polega na usunięciu z okolicy sadu dziko rosnących drzew owocowych. Mocno porażone drzewa trzeba usunąć z sadu w całości. Mniej zaatakowanym egzemplarzom wyciąć wszystkie porażone pędy i konary z ok. 20 cm zapasem od linii infekcji. W następnym roku zalecany jest profilaktyczny oprysk Miedzianem 50 WP.
Zgnilizna pierścieniowa podstawy pnia
Zgnilizna pierścieniowa podstawy pnia to choroba wywoływana przez pierwotniaka żyjącego w glebie Phytophthora cactorum. Najczęściej atakuje jabłonie, grusze i drzewa pestkowe. Sieje też często spustoszenia na plantacjach truskawek. W przypadku infekcji drzew, u podstawy pnia pojawiają się rozległe rany, które w miarę rozwoju choroby obejmują cały obwód prowadząc do zamarcia całego drzewa, na korze widoczne są brunatne plamy, kora pęka i odpada. Leczenie polega na spryskaniu podstawy pnia i ziemi wokół drzewa preparatem Aliette 80 WP. Po 30 dniach zabieg należy powtórzyć.
Dziurkowatość liści drzew pestkowych
Dziurkowatość liści drzew pestkowych jest chorobą grzybową atakującą czereśnie, wiśnie, brzoskwinie i śliwy. Na liściach powstają drobne, brunatne plamki, w których z czasem zamiera i wykrusza się tkanka - liść wygląda jak gęste sitko. Leczenie polega na opryskiwaniu drzew preparatem Miedzian 50 WP, najlepiej wczesną wiosną, gdy zaczynają rozwijać się pąki.
Kędzierzawość liści
Kędzierzawość liści to grzybowa infekcja brzoskwiń i nektaryn. Liście stają się silnie pofałdowane i zmieniają barwę od żółtej do czerwonej, na ich powierzchni można zaobserwować szaro-biały nalot. Zwalczanie polega na usuwaniu porażonych liści i pędów. Na przedwiośniu, przed rozpoczęciem okresu wegetacji, należy opryskać drzewa fungicydem Syllit 65 WP, natomiast jesienią, po opadnięciu liści, fungicydem miedziowym Miedzian 50 WP.
Parch gruszy i jabłoni - złośliwa i trudna w zwalczaniu choroba grzybowa jabłoni i grusz. Na liściach, owocach i młodej korze pojawiają się brązowo-czarne plamy (na jabłoniach niekiedy przybierają barwę oliwkową). Należy bezwzględnie wykarczować z sadu mocniej porażone drzewa, a reszcie usunąć zainfekowane liście, owoce i pędy. Usunąć opadłe liście (są źródłem dalszych zakażeń). Gdy pojawiają się pierwsze liście opryskać fungicydami Miedzian 50 WP, Syllit 65 WP, Kaptan 50 WP, Score 250 EC, a w okresie kwitnienia Zato 50 WG, Delan 700 WG i Kaptan 50 WP.
Mozaika jabłoni
Mozaika jabłoni to choroba wirusowa, którą często są zarażane młode jabłonki podczas szczepienia i okulizacji w szkółkach roślin. Na liściach pojawiają się żółte plamy o skomplikowanym rysunku, z czasem tkanka w tych miejscach zamiera i liście opadają, drzewa słabo rosną i miernie owocują. Choroba nieuleczalna. Drzewa do wykarczowania. Daje podstawę do złożenia reklamacji w szkółce roślin.
Bakteryjny rak drzew owocowych
Bakteryjny rak drzew owocowych - choroba bakteryjna, atakująca większość drzew owocowych, głównie czereśnie, wiśnie, morele i brzoskwinie. Kwiaty i młode pędy brunatnieją i zamierają, kora pęka, powstają rany z wyciekami, pędy zamierają. Leczenie polega na wycinaniu zarażonych pędów i zabezpieczaniu miejsc cięć przed wyciekiem soków, żeby nie dopuścić do rozlania zakażenia, maścią ogrodniczą, np. Funaben. Drzewa należy opryskiwać Miedzianem 50 WP w okresie budowy pąków, kwitnienia i jesienią, gdy opadają liście.
Rdza gruszy
Rdza gruszy to choroba grzybowa grusz. Na liściach pojawiają się jaskrawoczerwone plamy, w tych miejscach liście grubieją i sztywnieją. Latem na dolnej stronie liści powstają żółte guzki. Zapobieganie wystąpieniu tej choroby polega na usunięciu z sadu i okolic jałowca sabińskiego będącego pośrednim żywicielem grzybów ją wywołujących. Leczenie - gdy pojawiają się pierwsze liście opryskać fungicydami Miedzian 50 WP, Syllit 65 WP, Kaptan 50 WP, Score 250 EC, a w okresie kwitnienia Zato 50 WG, Delan 700 WG i Kaptan 50 WP.
Rdza śliwy
Rdza śliwy to choroba grzybowa śliw. Liście żółkną i przedwcześnie opadają, na ich spodniej stronie widać rdzawe skupiska zarodników. Zapobieganie wystąpieniu tej choroby polega na usunięciu z sadu i okolic zawilca żółtego będącego drugim żywicielem patogenu ją powodującego. Leczenie – w momencie wystąpienia pierwszych objawów opryskiwać preparatami Baycor 25 WP, Dithane 75 WG, Topsin M 70 WP, w odstępach dwutygodniowych.
Szarka śliw
Szarka śliw to choroba wirusowa, którą często są zarażane młode śliwy, brzoskwinie i morele podczas szczepienia i okulizacji w szkółkach roślin. Wirus jest również roznoszony przez mszyce. Objawami są żółte przebarwienia na liściach, w kształcie pierścieni i smug oraz zielone owoce pokryte ciemnofioletowymi plamami. Porażone owoce przedwcześnie dojrzewają i opadają, są niesmaczne. Choroba nieuleczalna – porażone drzewa trzeba wykarczować.
Torbiel śliwy
Torbiel śliwy to choroba grzybowa śliw. Owoce stają się nienaturalnie wydłużone, pomarszczone, zachowują jasnozielony kolor, zwykle są bez pestek, nie nadają się do spożycia. Leczenie polega na zapobiegawczym oprysku tuż przed pękaniem pąków preparatem Syllit 65 WP.
Zgorzel kory
Zgorzel kory jest chorobą grzybową jabłoni. Kora brunatnieje, łuszczy i zamiera, na pędach widać brunatne plamy. Porażone pędy należy wycinać poniżej zmian chorobowych zabezpieczając rany preparatem Arbosal PA, a po wiosennym cięciu opryskać drzewa preparatem Topsin M 70 WP.
Antraknoza orzecha włoskiego
Antraknoza orzecha włoskiego to złośliwa grzybowa choroba orzechów, atakująca zwłaszcza w okresach dużej wilgotności. Na pędach pojawiają się duże, żółte plamy, później brunatniejące. Z czasem plamy powiększają się i zlewają, zajmując dużą część powierzchni liści. Plamy na owocach są brunatnoszare i zagłębione w skórce owocu. Leczenie polega na wycinaniu i paleniu porażonych części roślin. Na początku maja oprysk fungicydami miedziowymi (np. Miedzian 50WP). W deszczową wiosnę zabieg należy powtórzyć.
