To już ostatni dzwonek, by powiesić budkę dla ptaków w ogrodzie. Ale nie może być dowolna. Z jednego elementu koniecznie zrezygnuj!

Budki lęgowe dla większości gatunków powinny znaleźć się na swoich miejscach najpóźniej na początku marca. Ptaki coraz wcześniej wracają z zimowisk i zaczynają rozglądać się za odpowiednim lokum. Budki warto szykować już w połowie lutego, a teraz mamy ostatni dzwonek, by je powiesić.

Domki dla ptaków można kupić gotowe, można też przygotować je samodzielnie. Budka lęgowa dla ptaków powinna być wykonana z suchego drewna najlepiej sosnowego, czy innego iglastego – można użyć desek o grubości ok. 2-3 cm (powinny być heblowane tylko z jednej strony, mocuje się chropowatą powierzchnią do wewnątrz). Do budowy nadaje się także wodoodporna sklejka lub wodoodporne płyty OSB. Natomiast nie wolno stosować zwykłej sklejki, czy płyt wiórowych, bo grozi to katastrofą budowlaną. Drewno nie powinno być impregnowane chemicznie (do zabezpieczenia powierzchni można użyć pokostu lnianego), ani malowane.

Sprawdź: Jakie ptaki śpiewają w ogrodach? Niektóre można usłyszeć już pod koniec zimy. Sprawdź

Do pokrycia dachu (zabezpieczenia drewna przed deszczem) można dodatkowo wykorzystać kawałek tworzywa sztucznego lub blachy. Dach powinien być jednospadowy (z pochyleniem w kierunku przodu domku) i koniecznie wysunięty poza obrys budki, tak, żeby chronił wnętrze budki przed zacinającym deszczem. Jedną ze ścianek najlepiej zamontować na zawiasach (z zamknięciem z drutu i gwoździ) lub kołkach drewnianych, ponieważ budki trzeba przynajmniej raz w roku czyścić. Dach, a w szczególności denko, powinno być zamocowane na stałe.

W budce dla ptaków absolutnie nie powinno być żadnych patyczków pod otworem wlotowym! Ułatwiają one tylko dostęp drapieżnikom, a ptaki doskonale sobie radzą bez niego. Wokół otworu wlotowego można natomiast umieścić arkusz blachy, co zabezpieczy budkę przed rozkuwaniem jej przez dzięcioły.
Listewki, które ułatwią wydostanie się ptaków z budki można umieścić tylko na wewnętrznej ściance.

Niezwykle ważne są wymiary budki lęgowej i umiejscowienie otworu wlotowego oraz jego wielkość. Trzeba na nie również zwrócić uwagę, kupując gotową budkę, bo zdarza się, że ich producenci stawiają bardziej na nasze potrzeby estetyczne, niż wymagania ptaków.

Umiejscowienie otworu wlotowego przesądza o bezpieczeństwie budki – i ptaków oraz ich młodych. Ogólnie otwór wlotowy powinien być umieszczony jak najdalej od dna – tak, aby drapieżnik nie mógł dosięgnąć znajdujących się wewnątrz lokatorów, ale na takiej wysokości, by młode ptaki mogły się wydostać z domku. Jednocześnie otwór powinien być w takiej odległości od daszku, by ptaki mogły spokojnie do budki wlatywać.

Wymiary budek, otworu wlotowego i jego umiejscowienie zależą od gatunku ptaków, dla których budka jest przeznaczona, i tak:

• dla małych ptaków, takich jak sikory, wróble, mazurki, muchołówki – dno powinno mieć wymiary 13x13 cm, wysokość przedniej ścianki – 25 cm, tylnej – 27 cm, średnica otworu – 2,7-3,5 cm, odległość otworu od dna – 15 cm (obecnie w sprzedaży są też budki o nieco większych wymiarach).
• jeśli przygotujemy nieco większą budkę, poza wymienionymi ptakami, będą mogły skorzystać z niej również szpaki, pleszki, dudki, krętogłowy, dzięcioły duże i średnie. Te nieco większe budki powinny mieć następujące wymiary: dno 15x15 cm, wysokość przedniej ścianki – 35 cm, tylnej – 38 cm, średnica otworu – 5-5,5 cm, odległość otworu od dna – 20 cm.
• z kolei gołębie siniaki, kraski, a także wspomniane szpaki, dudki i dzięcioły, skorzystają z budki lęgowej o wymiarach: dno 19x19 cm, wysokość przedniej ścianki – 40-45 cm, tylnej – 43-48 cm, średnica otworu – 8-8,5 cm, odległość otworu od dna – 27 cm.

Inne proporcje ma budka lęgowa dla jerzyków, które szczególnie ponoszą koszty... naszego docieplania budynków. W pełni słuszne docieplanie domów sprawia, że jerzyki tracą miejsca lęgowe w szczelinach murów, czy otworach wentylacyjnych. Budka lęgowa dla jerzyków powinna mieć prostokątne dno (18 x 36 cm), a wysokość przedniej ścianki to od 16 do 20 cm. Otwór wlotowy powinien być prostokątny lub owalny (ok. 6-7 cm szerokości x 3,5 cm wysokości).

Dowiedz się więcej: Jak zbudować budkę dla jerzyka (albo jaką kupić), gdzie ją powiesić i na co zwrócić uwagę

Również niektóre inne ptaki mają specyficzne potrzeby. Niektóre, jak kopciuszki, potrzebują budek półotwoartych, inne domki są też przeznaczone dla różnych sów czy jaskółek.

Budkę dla ptaków łatwo kupić, bywają nawet w popularnych marketach. Ale w ich przypadku zwróćmy szczególną uwagę na to, czy są wykonane z odpowiednich materiałów i mają zalecane rozmiary, a także czy nie są malowane lub impregnowane chemicznie. Stosunkowo najmniejszym problemem jest patyczek przy otworze wlotowym, które takie popularne domki często mają. Należy go po prostu obciąć. Nie kupujmy jednak różnych „ozdobnych” domków, bo choć może wyglądają ładnie, to dla ptaków się nie nadają.

Znacznie lepiej kupić domek dla ptaków, pochodzący z pracowni, które specjalizują się w ich produkcji. Przy „profesjonalnych” budkach często można spotkać informację o typie oznaczonym literą. Odnosi się to wielkości i przeznaczenia budki (system opracował wybitny ornitolog Jan Sokołowski). Takie budki kosztują od ponad 30 zł do około 70 zł, w zależności od typu. Poza drewnianymi dostępne są także trwałe i dobre dla ptaków budki z trocinobetonu.

Wieszając budkę lęgową, trzeba wziąć pod uwagę bezpieczeństwo ptaków oraz ich i naszą wygodę. Poniżej ogólne zasady, pamiętajmy jednak, że niektóre ptaki mają szczególne potrzeby. Na przykład budek dla jerzyków nie wiesza się na drzewach, tylko na budynkach.

• Budka lęgowa dla ptaków powinna być wieszana przede wszystkim tam, gdzie brakuje naturalnych dziupli. Umieszczany ją tak, by otwór wlotowy znajdował się od wschodu lub południowego-wschodu, a miejsce było lekko zacienione.
• Dobrze by skrzynka była zawieszona pionowo lub lekko pochylona do przodu. Musimy też pamiętać o stabilnym umocowaniu budki, żeby się nie kołysała i chwiała, albo żeby nie spadła.
• Budkę należy wieszać na wysokości co najmniej 2 m, a ze względów praktycznych wygodne jest około 3 m. Jest to wysokość bezpieczna dla ptaków i w miarę wygodna, kiedy musimy wyczyścić budkę – po sezonie lęgowym powinno się usunąć nagromadzony w niej materiał i zanieczyszczenia.
• Nie wieszajmy domku tuż nad gałęzią! Ułatwi ona dostęp drapieżnikom.
• Trzeba też pamiętać, że większość ptaków jest terytorialna, a co za tym idzie – budki nie mogą być wieszane zbyt gęsto. Minimalna odległość między nimi to ok. 30 m. Wyjątkiem są towarzyskie szpaki.

Pamiętajmy, że ptasie budki należy czyścić, czyli usuwać pozostałości gniazd. Robi się to od połowy października do połowy lutego. Załóżmy do tego rękawiczki, bo w ptasich gniazdach bywają różne pasożyty. Jednak jeśli zauważymy, że z budek korzystają mazurki, możemy je pozostawić, bo pomogą przetrwać im zimę.

Wybrane źródła
Jestem na pTAK!
MKW Pracownia Przyrodniczo-Rolna
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków