Skośnik pomidorowy – szkodnik z Ameryki
Do grona inwazyjnych szkodników, przybyłych do nas z innych części świata, dołączył niedawno groźny szkodnik roślin psiankowatych - skośnik pomidorowy (Tuta absoluta Povolny). Owad zamieszkiwał dotychczas głównie tereny Ameryki Południowej, jednak kilka lat temu pojawił się także w ciepłych rejonach Europy, gdzie zaczął pustoszyć uprawy pomidorów i papryki.
Skośnik nie lubi zimna, ale ponieważ potrafił dostosować się do różnych warunków siedliskowych, mógł zacząć kolonizować coraz większe obszary Europy, docierając także do Polski. Ten groźny najeźdźca może poczynić poważne szkody w uprawach pomidorów, ale także papryki, ziemniaka i bakłażana. Pojawia się też na roślinach ozdobnych i na chwastach z rodziny psiankowatych (np. kolcowój, datura, psianka), dlatego może być problemem także w przydomowym ogrodzie ozdobnym.
Jak wygląda skośnik pomidorowy
Dorosły skośnik, to niewielki, aktywny nocą motyl (długość ciała ok. 0,5 cm), którego szaro-srebrzyste skrzydła w przedniej części pokrywają drobne, czarne plamki. Owad jest niezwykle płodny (samica składa ponad 250 jaj), dlatego w ciągu jednego sezonu może wydać na świat nawet ponad 10 pokoleń.
Licencja CC BY-SA 2.0
Samica składa swoje jasnożółte jaja na spodniej stronie liści lub na łodydze, dlatego początkowo trudno jest je zauważyć. Wylegające się z nich larwy, zmieniają w trakcie rozwoju barwę z kremowej, przez zielonkawą, aż do zielonej z różowym odcieniem, co dodatkowo utrudnia prawidłową identyfikację szkodnika.
W naszym kraju owady zimują w postaci jaj, poczwarek lub dorosłych motyli (często na chwastach z rodziny psiankowatych np. na psiance czarnej) i łatwo rozprzestrzeniają się po całej Polsce. Na niewielkie odległości przemieszczają się między uprawami na własnych skrzydłach, a w dalsze rejony docierają z prądami powietrza, wiatrem lub z przewożonymi roślinami.
Szkodliwość skośnika pomidorowego
Szkodliwość owada może być bardzo duża, dlatego zaraz po jego zauważeniu, należy podjąć z nim natychmiastową i bezwzględną walkę. Gąsienice skośnika nie są wybredne i żerują zarówno na owocach jak i na liściach, pędach, pąkach, a nawet siewkach roślin, tworząc na ich powierzchni korytarze, miny i wżery. W sprzyjających warunkach, gdy nie zostaną w porę zauważone i powstrzymane, mogą zniszczyć większość plonu pomidorów lub papryki.
Rośliny, których całkiem nie zniszczą, mogą być atakowane przez grzyby, bakterie i wirusy, które wnikają do ich wnętrza przez powstałe po żerowaniu szkodnika rany i uszkodzenia.
Licencja CC BY-SA 4.0
Jak zwalczać skośnika pomidorowego
Problem ze skośnikiem polega między innymi na tym, że w Polsce nie ma jeszcze zarejestrowanych preparatów chemicznych do jego zwalczania, dlatego póki co trzeba radzić sobie innymi, dostępnymi metodami. Najwięcej zniszczeń owady dokonują w uprawach szklarniowych, gdyż w ciepłych, wilgotnych miejscach czują się najlepiej. Paradoksalnie to właśnie w takich miejscach najłatwiej z nimi walczyć.
Zwalczanie skośnika powinniśmy rozpocząć od rozmieszczenia w szklarniach i tunelach tablic wskaźnikowych oraz pułapek feromonowych, które pozwolą nam określić przybliżoną ilość owadów. Gdy ich liczebność zacznie wzrastać, będzie to dla nas sygnał do rozpoczęcia biologicznej walki ze szkodnikiem.
Mogą nam w tym pomóc biopreparaty, zawierające pożyteczne mikroorganizmy. Z gąsienicami groźnego motyla poradzą sobie m.in. specjalne bakterie (np. preparat DiPel WG, zawierający bakterie Bacillus thuringensis), natomiast z jajami i larwami upora się m.in. drapieżny pluskwiak dziubałeczek mączlikowy (Macrolophus pygmaeus zawarty m.in. w preparacie MIRICAL).
Nie bez znaczenia jest też profilaktyka, polegająca głównie na niszczeniu wszystkich resztek roślinnych, pozostających po zbiorach (szczególnie ze szklarniowych upraw pomidora i papryki), zakupie materiału rozmnożeniowego wyłącznie z zaufanego źródła, unikaniu uprawy w bliskim sąsiedztwie warzywnika lub szklarni roślin z rodziny psiankowatych oraz niszczeniu wszystkich chwastów z tej rodziny. W amatorskich uprawach można też wykorzystać przeciwko szkodnikowi preparaty roślinne, przeznaczone do zwalczania gąsienic (np. wywar z czosnku, odwar z bylicy piołun).
