Wiele prac ogrodniczych trzeba wykonywać w określonym terminie. Nie zawsze chodzi tu o ścisłe trzymanie się dat, wyznaczonych przez kalendarz, bo w zależności od pogody, przyroda różnie się rozwija. Przedstawiamy ogólny plan prac ogrodowych na cały rok. To przyda się w rozplanowaniu sił i uświadomi, co nas czeka w danym czasie. Jest to zbiorczy terminarz prac - szczegółowe informacje o pracach na dany miesiąc oraz szczegółach ich wykonania znajdziecie w osobnych artykułach, publikowanych w portalu e-ogródek.pl
Kalendarium zaczynamy od wiosennego marca, kiedy na dobre zaczyna się rok prac ogrodniczych. Informacje o pracach zimowych i wczesnowiosennych znajdują się na końcu artykułu.
Prace ogrodowe w marcu
W marcu bardzo wiele zależy od pogody. Wiosna kalendarzowa wprawdzie zaczyna się 21.03, jednak ta "prawdziwa" (przyrodnicza) przychodzi w różnych terminach. Trzeba śledzić prognozy pogody. W marcu trzeba zająć się następującymi rzeczami:
- Wysiewamy rośliny na rozsady (kwiaty: astry, celozje, cynie, gazanie, rudbekie, wyżlin (lwie paszcze); warzywa: pomidory, brokuły, cebula, sałata masłowa, seler)
- Możemy wysiać pierwsze warzywa i kwiaty do gruntu (warzywa: m.in. rzodkiewkę, koper, sałatę masłową, bób, szczypiorek, groch, marchew, pietruszkę, Kwiaty: groszek pachnący, czarnuszka damasceńska, nagietek, maczek kalifornijski, ostróżeczka ogrodowa, powój trójbarwny, smagliczka nadmorska)
- Jeśli nie ma śniegu (i/lub ziemia obeschła po roztopach) zajmujemy się trawnikiem – oznacza to: grabienie, a w razie potrzeby też wertykulację i aerację
- Nawozimy rabaty, warzywnik i trawnik (w szczególności podajemy nawozy azotowe w tym mocznik oraz kompost; uwaga – nawozy mineralne trzeba stosować 2-3 tygodnie przed siewem roślin)
- Jeśli jest taka potrzeba, a nie zrobiliśmy tego jesienią – wapnujemy rabaty (i trawnik)
- Pod koniec marca można sadzić krzewy i drzewka sprzedawane z gołym korzeniem (owocowe i ozdobne, w tym róże)
- W zależności od pogody – zdejmujemy osłony z roślin, ale w razie mrozów – okrywamy je. Śledzimy prognozy pogody.
Prace ogrodowe w kwietniu
Kwiecień to rzeczywiście miesiąc rozkwitu, ale i wytężonej pracy w ogrodzie. Oto, co robimy w ogrodzie w kwietniu:
- Kończymy wiosenne przycinanie drzew i krzewów (gatunków najbardziej wrażliwych na mróz)
- Wykonujemy opryski przeciw chorobom grzybowym drzew i krzewów owocowych (pamiętajmy też o truskawkach)
- Jeśli mamy bukszpany – zaczynamy zwracać uwagę na występowanie ćmy bukszpanowej i jej gąsienic (regularnie oglądamy krzewy). Robimy to regularnie do jesieni, żeby wcześnie wykryć szkodnika i walczyć z nim
- Siejemy większość warzyw i kwiatów do gruntu. Uwaga: takie warzywa jak: rzodkiewka, szpinak, pietruszka powinny być wysiane najpóźniej do połowy kwietnia
- Kończymy robić rozsady
- Sadzimy drzewa i krzewy (z gołym korzeniem, balotowane i w pojemnikach – te ostatnie możemy sadzić przez cały sezon)
- Przesadzamy i rozmnażamy byliny (takie jak floksy, liliowce, rudbekie, funkie)
- Odmładzamy byliny: żurawki, jeżówki, astry (robi się to co kilka lat)
- Przycinamy żywopłoty
- Zakładamy trawniki
- Jeśli pogoda wcześniej nie sprzyjała – zajmujemy się regeneracją trawnika, opisaną w marcu, natomiast jeśli wiosna przyszła wcześnie – możemy zacząć sezon koszenia trawnika
- Zasilamy rośliny kompostem i nawozami zawierającymi azot; w szczególności pamiętamy o różanecznikach i hortensjach (do nich warto stosować specjalistyczne nawozy, zakwaszające ziemię)
- Zaczynamy na dobre sezon pielenia rabat
- Na bieżąco usuwamy przekwitłe kwiatostany roślin cebulowych (zostawiamy liście dopóki same nie zaschną!)
- Pod koniec kwietnia możemy posadzić mieczyki i letnie kwiaty cebulowe (takie jak krokosmie, tygrysówki, ismeny)
Maj wydaje się już w pełni wiosennym, ciepłym miesiącem. Ale to bardzo zwodnicze – między 10 a 17 maja występuje wyjątkowo regularne zjawisko klimatyczne związane z silnym i gwałtownym ochłodzeniem. Bywa, że pojawiają się wtedy nawet przymrozki (i pada śnieg). Tradycyjnie te dni (a szczególnie 12-14 maja) określa się jako „zimnych ogrodników”, a 15 maja nazywa „zimną Zośką”. Nie lekceważmy tego, bo możemy stracić wszystkie wrażliwe rośliny w ogrodzie oraz te wcześniej wysiane i wystawione. Miejmy więc pod ręką osłony (szczególnie dla hortensji ogrodowych, bo jeśli ich pączki zmarzną, to nie zakwitną, ale też innych roślin), bądźmy przygotowani na przeniesienie doniczek do domu lub szklarni (jeśli wystawiliśmy je już na zewnątrz). Ale jednocześnie maj to jeden z najprzyjemniejszych miesięcy w ogrodzie. Oto, co robimy w maju w ogrodzie:
- Sadzimy drzewa i krzewy, ale tylko uprawiane w pojemnikach
- Kontynuujemy wysiew kwiatów jednorocznych (m.in. łubin, nasturcje, maciejki, słoneczniki, nagietki)
- Siejemy warzywa: ogórki, dynie, cukinie, kukurydzę, fasolę
- Sadzimy cebule i kłącza takich letnich kwiatów jak: begonie bulwiaste, eukomisy, galtonie itp. W drugiej połowie miesiąca sadzimy dalie i kanny (pacioreczniki)
- Na bieżąco usuwamy przekwitłe kwiatostany kwiatów cebulowych (zostawiamy liście!)
- Po 15 maja sadzimy do gruntu rozsady (kwiaty, pomidory, papryka)
- Przycinamy krzewy ozdobne, które kwitły wczesną wiosną (np. forsycje, porzeczki krwiste, tawuły norweskie, migdałki). Uwaga: nie przycinamy magnolii.
- Pod koniec miesiąca wysiewamy na rozsadnik kwiaty dwuletnie (np. bratki, malwy, naparstnice, goździki brodate, lak)
- Pobieramy sadzonki zielne z krzewów, które wcześnie zaczynają wegetację (np. lilaki, tawuły, forsycje)
- Możemy wykonać oprysk drzew owocowych (szczególnie śliw i czereśni), zapobiegający robaczywieniu owoców
- Regularnie plewimy rabaty
- Podlewamy i kosimy trawnik
- Jeśli nie pada - podlewamy rośliny. Pamiętajmy, że najlepiej to robić wczesnym rankiem (lub wieczorem). To może okazać się stałym zadaniem na kolejne miesiące.
Prace ogrodowe w czerwcu
W czerwcu cieszymy się już w pełni rozkwitłym ogrodem i podziwiamy efekty wcześniej wykonanych prac. Ale to nie znaczy, że spoczywamy na laurach. W czerwcu w ogrodzie:
- Przycinamy krzewy, które skończyły kwitnąć (m.in. lilaki zwane bzami, jaśminowce, żylistki, kaliny). Uwaga: nie przycina się azalii i różaneczników
- Pobieramy sadzonki zielne z krzewów (np. hortensji, budlei Dawida, pigwowców, jaśminowców, ligustrów)
- Pod koniec czerwca można zacząć przycinanie żywopłotów liściastych
- Od czerwca (do sierpnia) możemy usuwać tzw. wilki z grusz i jabłoni
- Jeśli nie zrobiliśmy tego pod koniec maja – wysiewamy kwiaty dwuletnie
- Możemy rozmnożyć byliny, które już przekwitły (np. zawciągi, barwinek, pierwiosnki, skalnice Arendsa)
- Pod koniec czerwca możemy wykopać cebule wcześnie kwitnących wiosennych roślin – tych, które już zasuszyły liście (robi się to co kilka lat)
- Mamy ostatnią szansę na posianie ogórków oraz posadzenie rozsad m.in. pomidorów, papryki, kalarepy
- Pod koniec czerwca usuwamy zbyt liczne zawiązki owoców na drzewach (do ok. 25 czerwca ich nadmiar powinien sam opaść)
- Na bieżąco usuwamy przekwitłe kwiatostany, chyba że chcemy pozyskać nasiona z danych roślin – wtedy zostawiamy wybrane (rośliny, które zawiążą nasiona będą gorzej kwitły)
- Kosimy trawnik, podlewamy, plewimy rabaty
Ogrodnicy nie mają wakacji, choć letnie miesiące nie są już tak intensywnie wypełnione pracą, jak wiosenne. Oto, jakie prace w ogrodzie czekają nas w lipcu:
- Przycinamy żywopłoty liściaste
- Pobieramy sadzonki półzdrewniałe krzewów (np. bukszpanu, hebe, trzmieliny Fortune`a, ale też ligustru). Można to robić od końca lipca do września
- Przycinamy wczesne czereśnie po owocowaniu
- W miarę potrzeby wykopujemy pozostałe cebule wiosennych kwiatów cebulowych
- Pikujemy rośliny dwuletnie, wysiane w maju/czerwcu (powinny mieć po 2-3 liście właściwe)
- Możemy rozsadzić i rozmnożyć irysy bródkowe (uwaga: sadzimy je płytko)
- Rozmnażamy przez podział byliny, które kwitły wiosną
- Uwaga – w tym czasie zaczynają zanikać części naziemne niektórych byliny, np. serduszek. Nie należy się tym przejmować, ale trzeba uważać, żeby nie uszkodzić ich korzeni, podczas dosadzania, pielenia itp.
- Przekwitłe byliny, takie jak ostróżki, floksy, lawenda, krwawniki, niektóre gatunki szałwii – warto mocno przyciąć. Dzięki temu zakwitną jeszcze raz
- Przycinamy truskawki i maliny (po zbiorach; chyba że mamy gatunek powtarzający owocowanie)
- Z warzyw można posiać m.in. fasolkę szparagową, buraki liściowe, koper, szczypiorek, letnie odmiany sałat
- UWAGA: po 15 lipca nie należy stosować nawozów azotowych do roślinny wieloletnich – jeśli stosujemy nawozy mineralne, to trzeba przejść na takie, które zawierają więcej potasu i fosforu (tzw. nawozy jesienne)
- W lipcu można też okulizować drzewa i krzewy
- Kosimy trawnik, podlewamy, plewimy rabaty
Prace ogrodowe w sierpniu
W sierpniu głównie zajmujemy się zbiorami owoców i warzyw, ale poza tym powinniśmy zrobić jeszcze kilka rzeczy:
- Przycinamy czereśnie, wiśnie po owocowaniu (oraz wczesne odmiany grusz i śliw); po owocowaniu możemy też przyciąć porzeczki i agrest (a także maliny – jeśli nie zrobiliśmy tego w lipcu)
- Możemy przesadzić i rozmnożyć przez podział byliny, które przekwitły
- Jeśli chcemy przesadzić piwonie, zróbmy to w drugiej połowie sierpnia (maksymalnie na początku września)
- Przycinamy iglaki i rośliny zimozielone – uwaga: robimy to ostatni raz w tym roku
- Nadal pobieramy sadzonki półzdrewniałe krzewów
- Pod koniec miesiąca sadzimy pierwsze wiosenne kwiaty cebulowe – tak wcześnie sadzi się przede wszystkim szachownice (maksymalnie do połowy września)
- Sadzimy i przesadzamy truskawki
- Siejemy warzywa na plon jesienny (m.in. sałatę, pietruszkę, rzodkiewkę, koper, kapustę pak choy, rukolę, roszponkę) – uwaga: wybierajmy odmiany jesienne
- Możemy wysiać rośliny na nawóz zielony
- Koniec sierpnia to dobry czas na założenie trawnika, a także wertykulację i aerację (jeśli nie zrobiliśmy tego wiosną)
- Kosimy trawnik, podlewamy, plewimy rabaty
Wrzesień, to po miesiącach wiosennych, najbardziej pracowity czas w ogrodzie. Ale jeśli zadbamy o ogród w tym miesiącu, w następnym sezonie będzie zdecydowanie piękniejszy. Oto, jakie prace warto wykonać w ogrodzie we wrześniu:
- Kontynuujemy zbiory owoców i warzyw
- Sadzimy większość wiosennych kwiatów cebulowych
- Sadzimy drzewa i krzewy wiecznie zielone – w tym iglaste (najlepiej w pierwszej połowie miesiąca)
- Jeszcze można posadzić truskawki
- Sadzimy wieloletnie kwiaty (byliny)
- Wysadzamy na miejsca stałe rośliny dwuletnie, wysiane na rozsadniku
- Przesadzamy i rozmnażamy byliny, które kwitły latem
- Możemy założyć wrzosowisko
- Mamy ostatnią w tym roku szansę na założenie trawnika
- Możemy zająć się pielęgnacją istniejącego trawnika (zrobić aerację i wertykulację, jeśli jest taka potrzeba, a nie zrobiliśmy tego wiosną, ani w sierpniu)
- Wykopujemy cebule mieczyków
- Zaczynamy jesienne nawożenie (można stosować nawozy organiczne oraz mineralne, które zawierają fosfor i potas, ale pozbawione azotu)
- Sprzątamy w warzywniku, z którego zebraliśmy plony
- Jeśli tego nie zrobiliśmy wcześniej – zakładamy kompostownik
- Kosimy trawnik, podlewamy, plewimy rabaty
Prace ogrodowe w październiku
W październiku czekają nas przede wszystkim prace porządkowe, ale również sadzenie. W październiku w ogrodzie:
- Nadal możemy sadzić i rozsadzać byliny.
- Do połowy miesiąca można sadzić wiosenne kwiaty cebulowe
- Wykopujemy cebulki i bulwy roślin, które są wrażliwe na mróz (np. kanny, krokosmie; jeśli tego nie zrobiliśmy we wrześniu – mieczyki, a po pierwszych przymrozkach – dalie)
- Sadzimy drzewa i krzewy zrzucające liście – owocowe i ozdobne
- Sadzimy róże
- Można posiać warzywa, które zbierzmy w następnym sezonie (np. szpinak, roszponkę, koperek)
- Siejemy kwiaty, które przezimują w gruncie (np. lawenda – jej nasiona wręcz potrzebują okresu przechłodzenia; poza tym: np. nagietki, czarnuszki, maczki kalifornijskie, kosmosy)
- Zbieramy ostatnie warzywa i owoce
- Sprzątamy warzywnik i sad (usuwamy pozostałości roślin i owoców)
- Grabimy liście (jeśli są zdrowe, najlepiej przeznaczyć je na kompostownik)
- Zaczynamy wykonywać jesienne opryski drzew i krzewów przeciw szkodnikom (termin ich wykonania zależy od fazy wegetacji roślin)
- W zależności od pogody – przygotowujemy do zimowania rośliny ciepłolubne, które mieliśmy latem w ogrodzie lub na tarasie (np. oleandry, datury, lantany, pelargonie, fuksje, scewole)
- Możemy nawieźć ziemię świeżym obornikiem (a także innymi nawozami organicznymi oraz mineralnymi - jesiennymi)
- Możemy przeprowadzić wapnowanie lub zakwaszenie ziemi
Listopad przeważnie oznacza początek zimowego odpoczynku dla roślin (oraz ogrodników), ale jeszcze co nieco zostaje do zrobienia w ogrodzie:
- Możemy jeszcze posadzić drzewa i krzewy (z gołym korzeniem)
- Kontynuujemy jesienne opryski drzew i krzewów owocowych
- Przycinamy niektóre krzewy owocowe (np. późne odmiany malin)
- Możemy przeprowadzić nawożenie świeżym obornikiem (a także innymi nawozami organicznymi) wapnowanie i zakwaszanie ziemi
- Przekopujemy ziemie w warzywniku (warto ją zostawić w tzw. ostrej skibie do wiosny) – robi się to na ciężkich i średnich glebach
- Kończymy sprzątanie warzywnika i sadu
- W zależności od pogody – zabezpieczamy wrażliwe gatunki przed mrozem. Uwaga: z tym nie należy się spieszyć. Większość roślin wymaga osłony dopiero, kiedy kilkustopniowy mróz utrzymuje się przez kilka dni. Oczywiście jeśli nagle ma nadejść silniejszy mróz rośliny trzeba osłonić, ale w listopadzie często przychodzą jeszcze cieplejsze dni, a nawet tygodnie – wtedy rośliny odsłaniamy
- Jeśli jesień jest sucha, a nie ma mrozów – podlewamy drzewa i krzewy, które nie zrzucają liści (i igieł)
- Można pobrać sadzonki zdrewniałe krzewów (robi się to po zakończeniu wegetacji)
Prace ogrodowe w grudniu
Grudzień, nawet ciepły, to okres odpoczynku. W tym miesiącu:
- Osłaniamy rośliny przed mrozem (w zależności od pogody)
- Podlewamy rośliny zimozielone (jeśli jest sucho i nie ma mrozów)
- Bielimy drzewa owocowe
- Z drzew i krzewów usuwamy resztki owoców (w zaschniętych, tzw. mumiach, zimują szkodniki)
- Dokarmiamy ptaki
- Jeśli spadnie śnieg, szczególnie mokry i ciężki, otrząśnijmy go z gałęzi drzew i krzewów oraz unikajmy chodzenia po zaśnieżonym trawniku
Styczeń w ogrodzie – prace do wykonania
Jak pokazują ostatnie lata, pogoda w styczniu może być bardzo zróżnicowana. Podczas „normalnej” zimowej pogody – ze śniegiem i mrozem, w tym miesiącu trzeba zadbać o:
- Zabezpieczenie roślin przed mrozem
- Strząsanie śniegu z drzew i krzewów
- Unikanie chodzenia po zaśnieżonym trawniku
Natomiast jeśli styczeń jest bez mrozu i śniegu, a my wcześniej osłoniliśmy rośliny przed mrozami, musimy kontrolować ich stan (żeby się nie zaparzyły). Jeśli ciepła pogoda utrzymuje się dłużej, nie ma potrzeby trzymania roślin osłoniętych włókniną itp. Osłony można rozchylić lub zdjąć. Natomiast trzeba być czujnym i reagować na zmiany pogody i ochłodzenia.
Ponadto w styczniu:
- Bielimy drzewa owocowe (jeśli nie zrobiliśmy tego w grudniu)
- Podlewamy rośliny zimozielone (jeśli nie ma mrozu i jest sucho)
- Możemy wysiać pierwsze rośliny na rozsady (m.in. petunie, pelargonie, begonie stale kwitnące, lobelie przylądkowe, pory)
W lutym również wiele zależy od pogody. Większość prac trzeba wykonać w dni, kiedy nie ma mrozu. Oto, co robimy w ogrodzie w lutym:
- Na początku miesiąca możemy pousuwać resztki owoców z drzew i krzewów owocowych (to ważne, bo zimują w nich szkodniki) Uwaga! Nie wyrzucamy ich na kompost
- To ostatni dzwonek na pobielenie drzew owocowych
- Pamiętamy o ochronie roślin przed mrozem (jeśli jest ciepło zdejmujemy osłony) i podlewaniu roślin zimozielonych
- Wykonujemy pierwsze opryski drzew owocowych przeciw szkodnikom i chorobom (w szczególności przeciw kędzierzawości liści brzoskwini i opryski parafiną) – ich dokładny termin zależy od fazy rozwoju pąków
- Od połowy lutego przycinamy krzewy owocowe (porzeczki, agrest, maliny owocujące jesienią na pędach tegorocznych) oraz drzewa owocowe (odporne na mróz: jabłonie i grusze)
- Kontynuujemy wysiew nasiona na rozsady (kwiaty: begonie, dalie, goździki, heliotropy, lewkonie, lobelie, pelargonie, petunie, żeniszek; warzywa: kalafiory, kalarepa, kapusta (biała i czerwona), karczochy, poziomki)
- Pobieramy sadzonki pędowe z pelargonii (przechowywanych przez zimę)
- Przygotowujemy budki lęgowe dla ptaków
Prace w ogrodzie: przełom lutego i marca oraz marzec
Wprawdzie taki termin, jak przełom lutego i marca nie występuje w oficjalnym kalendarzu, ale w ogrodniczym – jak najbardziej. W szczególności jest to czas przycinania roślin oraz robienia rozsad. Poszczególne prace zależą od pogody: jeśli jest ciepło można je przyspieszyć – przykładowo większość drzew i krzewów przycina się zanim ruszy wegetacja, z drugiej strony – gatunki bardziej wrażliwe na mróz mogą ucierpieć po nagłym ochłodzeniu. Trzeba więc śledzić prognozy i obserwować rośliny. W tym czasie:
- Przycinamy drzewa i krzewy owocowe (przy tej okazji można pobrać zrazy do szczepienia drzew). Uwaga: nie przycinamy wiśni i czereśni (lepiej to zrobić po zbiorach)
- Przycinamy krzewy ozdobne (m.in. budleje Dawida, pięciorniki krzewiaste, hortensje bukietowe i krzewiaste, tawuły japońskie, wrzosy, lawendę wąskolistną, róże). Uwaga: róże przycina się w zależności od typu. Dobrym wyznacznikiem terminu przycinania róż jest kwitnienie forsycji. W zależności od pogody z przycięciem wrażliwych gatunków można poczekać do początku kwietnia
- Przycinamy formowane krzewy zimozielone (w tym iglaste) oraz tworzące żywopłoty
- Przygotowujemy sadzonki zdrewniałe (można wykorzystać pędy uzyskane podczas przycinania)
- Kontynuujemy opryski drzew owocowych (w zależności od fazy rozwoju)
