Nasz świat nieustannie pędzi do przodu. Niestety zjawiska takie jak rozwój przemysłu czy wzrost liczby ludności nie idą w parze z ekologią, a ich oddziaływanie na środowisko jest wręcz destrukcyjne. Efektem tego jest chociażby skażenie gleb, wód oraz powietrza. Nie tylko życie człowieka ale i milionów organizmów żywych jest lub będzie zagrożone. Nie dziwi więc fakt, że alternatywne metody oczyszczania środowiska są jedną z najbardziej priorytetowych kwestii ówczesnego świata. Naukowcy dowiedli, że niektóre gatunki roślin (lub ich odmiany) posiadają zdolność pobierania i degradacji ksenobiotyków czy metali ciężkich odpowiedzialnych za zanieczyszczenie środowiska poprzez akumulację i metabolizm tych związków we własnych organach lub przekształcanie ich w związki nietoksyczne.
Co to jest fitoremediacja?
Jedną z najbardziej rozwijających się obecnie technik oczyszczania środowiska jest fitoremediacja, czyli stosowanie roślin jako "odtrutki" dla środowiska (pochodzi ze złożenia słów fyto - roślina i remedium - środek zaradczy). Nie jest to bynajmniej nowość, gdyż pierwsze udane próby zastosowania fitoremediacji odnotowano już na początku XIX wieku. Niestety u nas jest to zdecydowanie mało znana metoda, a może stać się w przyszłości kluczową w walce z degradacją matki natury. Problematyczna może być jedynie kwestia dość długiego czasu oczekiwania na efekty oczyszczania. Jest to ściśle związane z okresem wegetacyjnym roślin oraz pośrednio z warunkami klimatycznymi. Szereg zalet wynikających ze stosowania fitoremediacji jest mimo to przeważający. Fitoremediacja charakteryzuje się mianowicie:
- minimalną inwazyjnością na środowisko naturalne,
- prostotą i niewielkimi wymaganiami sprzętowymi,
- wysoką efektywnością,
- skutecznością działania dla wybranych substancji,
- niewielkimi nakładami finansowymi w porównaniu z innymi metodami oczyszczania.
Jak w oczyszczaniu środowiska pomagają rośliny
Ze względu na wpływ roślin na oczyszczanie środowiska można wyróżnić następujące szeregi kierunków technologicznych:
- fitoekstrakcję (wykorzystywanie roślin do usuwania nagromadzonych w glebie zanieczyszczeń metalicznych bądź organicznych i ich magazynowania w częściach nadziemnych możliwych do zebrania po zakończeniu procesu wegetacji w celu późniejszej utylizacji),
- fitodegradację (wykorzystywanie roślin i związanych z nimi mikroorganizmów do rozkładu substancji organicznych np. na terenach zanieczyszczonych związkami ropopochodnymi, pozostałościami substancji wybuchowych czy pestycydami stosowanymi w rolnictwie),
- fitostabilizację (wykorzystywanie roślin do obniżenia bioprzyswajalności istniejących w środowisku zanieczyszczeń, tj. unieruchomienia ich w glebie i zmniejszeniu ich dostępności w środowisku),
- rizofiltrację, inaczej filtrację korzeniową (wykorzystywanie korzeni roślin do sorpcji zanieczyszczeń (głównie metali) z wody i ścieków),
- fitowolatalizację, inaczej fitowaporację (wykorzystywanie roślin do usuwania niektórych substancji z gleby na drodze ich przemiany w związki lotne wydzielane do atmosfery).
Fitoremediacja - oczyszczamy dom, ogród i miasto
Nie czekajmy i poznajmy się z konkretnymi roślinami posiadającymi cudowne zdolności detoksykacji środowiska. Już dziś zadbajmy o to, by w naszym zaciszu domowym znalazł się filodendron pnący, figowiec benjamiński, zielistka czy wężownica gwinejska. Rośliny stosowane do fitoremediacji w mieszkaniach pochłaniają tlenek węgla, tlenek azotu, nikotynę czy formaldehyd wydzielający się z niektórych mebli.
Zaplanujmy miejsce dla takich roślin w naszym ogrodzie czy na balkonie. Zacznijmy sadzić odpowiednie rośliny w przestrzeni miejskiej, gdzie poziom spalin czy innych zanieczyszczeń związanych z infrastrukturą bądź przemysłem jest wyjątkowo wysoki. Rośliny wykorzystywane do fitoremediacji powinny wytwarzać dużą masę, zrzucać corocznie liście, których wielkość pozwala na łatwe wygrabianie. Ponadto powinny one dobrze znosić cięcie umożliwiające usuwanie zanieczyszczeń nagromadzonych w drewnie.
W naszym wypadku wdrożenie tej metody wydaje się póki co dość odległe. Im więcej jednak ludzi będziemy uświadamiać tym zwiększą się nasze szanse na lepszą przyszłość dla nas, naszych dzieci i wreszcie naszej planety. Jakby się nad tym głębiej zastanowić to czy można sobie wyobrazić lepszy sposób ochrony środowiska? Nie dość, że sama rządzi się prawami natury, to nie psuje estetyki krajobrazu, a wręcz przeciwnie. Wśród roślin czujemy się po prostu dobrze i natura też będzie nam za to wdzięczna.
