Pierwszy dzień kalendarzowej wiosny. Ale ta pora roku niejedno ma imię i różne początki. Poznaj wszystkie jej rodzaje

Wiosnę czujemy instynktownie. Czują ją też rośliny i zwierzęta. To w naszym klimacie okres największego rozwoju, prawdziwy początek roku.

Jednak ponieważ mamy zamiłowanie do porządkowania i wyznaczania konkretnych dat i terminów, nie zawsze wystarcza nam przeczucie wiosny. Wyznaczamy konkretny dzień jej początku. I tu sprawa nieco się komplikuje, bo mamy kilka początków wiosny. Jak również – kilka jej rodzajów. Wyjaśniamy, kiedy wypada pierwszy dzień wiosny.

Wiosna astronomiczna to w pewnym sensie ta najbardziej „obiektywna”. Zmiana pór roku zależy bowiem od ruchu obiegowego Ziemi wokół Słońca. Jak wiadomo, Ziemia wokół Słońca krąży po orbicie, która ma kształt elipsy. A oś Ziemi jest lekko nachylona. Te dwa czynniki sprawiają, że w zależności od punktu orbity, w którym nasza planeta się znajduje, jest ona różnie oświetlona przez promienie słoneczne.

Moment, w którym obie półkule są tak samo oświetlone, a Słońce wchodzi w tzw. punkt Barana (punkt równonocy) to początek wiosny astronomicznej. Punkt ten zaobserwowano już w starożytności – wtedy leżał on w konstelacji Barana i stąd jego nazwa. Niestety jego położenie nie jest niezmienne. Przesuwa się on systematycznie i obecnie znajduje się w... gwiazdozbiorze Ryb i zmierza w kierunku Wodnika. Jest to spowodowane tzw. ruchem precesyjnym Ziemi, czyli pewnymi odchyleniami jej osi.

Z tym, że zmienia się oświetlenie Ziemi, wiąże się oczywiście to, że ciągu roku zmienia się też długość dnia i nocy. I właśnie moment, kiedy dzień i noc trwają dokładnie tyle samo, czyli po 12 godzin, to równonoc i jednocześnie początek astronomicznej wiosny. Od tego czasu każdy dzień na półkuli północnej będzie dłuższy niż 12 godzin, aż do letniego przesilenia w czerwcu. Będzie też coraz cieplej. Jest też druga równonoc, która we wrześniu wyznacza początek jesieni.

Różne czynniki związane z ruchem Ziemi powodują przesunięcia dokładnego momentu, kiedy Słońce osiąga punkt Barana i zaczyna się astronomiczna wiosna. W 2024 roku nastąpi to w środę 20 marca, dokładnie o godzinie 4.07. Właśnie wtedy będzie pierwszy dzień wiosny astronomicznej. A kolejny dzień będzie dłuższy niż 12 godzin.

Wiosna kalendarzowa jest oczywiście powiązana z astronomiczną, a jej data wzięła się stąd, że kiedyś Słońce osiągało „wiosenny” punkt na niebie najczęściej właśnie 21 marca. Ta data przyjęła się zwyczajowo jako początek wiosny kalendarzowej, niezależnie od tego, że czasem „rozchodzą” się z wiosną astronomiczną. Obydwa terminy pokryją się ponownie dopiero w 2102 roku! Ale za to w 2044 roku astronomiczna wiosna zacznie się już 19 marca, a kalendarzową będzie trzeba jeszcze poczekać dwa dni.

Jakby dwóch początków wiosny było mało, wyznacza się go na podstawie jeszcze kilku innych kryteriów. Jest na przykład wiosna meteorologiczna, która zaczyna się wyjątkowo wcześnie – trwa ona od 1 marca do 31 maja (w naszej szerokości geograficznej). To wynik ustaleń meteorologów, którzy podzielili rok na okresy wygodne do porównania ze względu na zachodzące wtedy zjawiska pogodowe.

Jest też wiosna termiczna. To taka, kiedy średnia temperatura dobowa wynosi od 5° do 10°C. Najwcześniej zaczyna się w zachodniej i południowo-zachodniej części Polski (około 25 marca), najpóźniej na północnym-wschodzie (nawet około 10 kwietnia). I to taka wiosna, na którą naprawdę czekamy, żeby rozkwitły nasze ogrody i cała przyroda. Ale jest jeszcze jedna wiosna, ta najprawdziwsza. Wiosna przyrodnicza, czyli fenologiczna.

O wiośnie fenologicznej pewnie mało kto słyszał, ale to właśnie ta wiosna, na którą najbardziej czekamy. To wiosna przyrodnicza. Nie ma określonej daty początkowej, bo wyznaczają ją rzeczywiste zmiany zachodzące w przyrodzie.

Wiosna fenologiczna, czyli przyrodnicza dzieli się na kilka okresów:

• przedwiośnie (zaranie wiosny) – jego początek wyznacza kwitnienie podbiału i leszczyny. W tym okresie kwitną również takie kwiaty jak: przebiśniegi, krokusy wiosenne, przylaszczki. Kwitną też drzewa i krzewy: olsza czarna i wawrzynek wilczełyko. Przedwiośnie najczęściej trwa od lutego/marca do początków kwietnia.
• wczesna wiosna (pierwiośnie) – początek wczesnej wiosny wyznacza kwitnienie czeremchy i mniszka lekarskiego oraz początek pojawiania się liści brzozy. W tym okresie zakwitają m.in. pierwiosnki, kaczeńce, rzeżucha łąkowa. W lasach kwitną czeremchy, borówki czarne i poziomki. A w ogrodach rozkwitają drzewa owocowe: jabłonie, grusze, wiśnie, czereśnie. Drzewa liściaste zaczynają się mienić odcieniami zieleni świeżo wypuszczanych liści. Wczesna wiosna trwa średnio od połowy kwietnia do połowy maja (lub jego drugiej dekady)
• pełnia wiosny – to czas wspaniałego rozkwitu. Początek tego okresu wyznacza kwitnienie kasztanowców i lilaków (zwanych bzami). W ogrodach królują narcyzy i tulipany. Kwitną jarzębiny i głogi. A także wiele innych. Roślin kwitnących wiosną jest oczywiście znacznie więcej, wymieniamy tylko podstawowe i najbardziej charakterystyczne gatunki. A już pora wypatrywać każdej roślinki, bo wiosna tuż, tuż.